Αφιέρωμα: Zapatistas

«Ενώ θα μπορούσα να τα έχω όλα για να μην έχω τίποτα, αποφάσισα να μην έχω τίποτα για να τα έχω όλα»

Subcomandante Marcos

Η εξέγερση

Το κίνημα των Ζαπατίστας (Ejercito Zapatista de Liberacion Nacional EZLN -Στρατός των Ζαπατίστας για την Εθνική Απελευθέρωση) ξεκίνησε την δράση του το 1994. Ιθαγενείς στην πλειοψηφία τους, αλλά και λευκοί και μιγάδες, εξεγέρθηκαν και δημιούργησαν τον Στρατό των Ζαπατίστας.

Η εξέγερση ξεκίνησε την 1η Ιανουαρίου του 1994 όταν κατέλαβαν την πρωτεύουσα του ομόσπονδου μεξικανικού κρατιδίου Τσιάπας το Σαν Κριστόμπαλ δε λας Κάσας. Σταδιακά η εξέγερση επεκτάθηκε και σε άλλες πολιτείες στο νότιο Μεξικό. Οι Ζαπατίστας ζητούν για λογαριασμό των ιθαγενών Ινδιάνων να ζήσουν ελεύθεροι χωρίς διώξεις, γη για να καλλιεργήσουν και να πάψουν να αποτελούν το περιθώριο της μεξικανικής κοινωνίας. Ο ρατσισμός, η γενικευμένη μιζέρια και η έλλειψη στοιχειωδών συνθηκών διαβίωσης αλλά πάνω από όλα η πείνα είναι οι αιτίες που όπλισαν το χέρι των ιθαγενών αγροτών που απαρτίζουν τον Στρατό των Ζαπατίστας (ΕΖLN).


O Mάρκος

Εκπρόσωπος και οργανωτής του κινήματος είναι ο Subcomandante Marcos. Ο «υποδιοικητής» όπως αυτοαποκαλείται, (αφού διοικητής κατά τον Μάρκος είναι ο λαός), δεν γεννήθηκε στη ζούγκλα αλλά ξέρει να την εκπροσωπεί με χιούμορ, να την εκφράζει και να την ενθουσιάζει. Ο ίδιος έχει πανεπιστημιακή μόρφωση και επαναστατική εμπειρία, και δηλώνει πως ο αγώνας του είναι αγώνας για όλους τους φτωχούς του Μεξικού. Είναι αγώνας για να ζει ο λαός με ελευθερία, δημοκρατία, δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια.

Οι Ζαπατίστας είναι ίσως το μοναδικό αντάρτικο κίνημα στη Λατινική Αμερική το οποίο πολεμάει με τη δύναμη του λόγου περισσότερο παρα των όπλων. Ο Μάρκος άριστος γνώστης της δύναμης των μέσων μαζικής ενημέρωσης τα χρησιμοποίησε για να κάνει γνωστά σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα τα αιτήματα των Ζαπατίστας σε όλο τον κόσμο και να κερδίσει την συμπάθεια εκατομμυρίων ανθρώπων.

Αποφεύγει την ξύλινη γλώσσα της αριστεράς και δανείζεται εκφραστικά μέσα των ιθαγενών αλλά και ποιήματα και στίχους τραγουδιών δημιουργώντας έναν λόγο πρωτότυπο. Με αυτόν τον τρόπο κατάφερε να γνωστοποιήσει σε όλον τον κόσμο τα άιτήματα του κινήματος. Στο λόγο του είναι συγκινητικός, ρομαντικός, χιουμορίστας, και μάλιστα έχει εκδόσει βιβλία και περιοδικά. Έχει δώσει συνεντεύξεις σε εφημερίδες, τηλεοπτικά δίκτυα, ραδιόφωνα και έχει χαρακτηριστεί ως ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς στη Λατινική Αμερική.


Το καθεστώς στο Μεξικό στην προσπάθεια του να πλήξει το κύρος του Μάρκος έδωσε στην δημοσιότητα τα στοιχεία του, λέγοντας μάλιστα πως δεν είναι ιθαγενής και πως δεν τους εκπροσωπεί. Τον Φεβρουάριο του 1995 αποκαλύφθηκε πως πρόκειται για τον Ραφαέλ Σεμπαστιάν Γκιγιέν Βισέντε που γεννήθηκε το 1957 στο Ταμπίκο, μια παράκτια πόλη στον κόλπο του Μεξικού, στην πολιτεία Ταμαουλίπας με σπουδές φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο UNAM, ο οποίος μάλιστα ακολουθούσε ακαδημαϊκή καριέρα όταν αποφάσισε να ενταχθεί στο αντάρτικο.

Ο ίδιος είχε πει για τον εαυτό του. Ο Μάρκος είναι όλες οι καταπιεσμένες μειονότητες που αντιστέκονται, εκρήγνυνται και λένε "Φθάνει πια!". Όλες οι μειονότητες την ώρα που πρέπει να μιλήσουν, και όλες οι πλειονότητες την ώρα που πρέπει να σωπάσουν και να υπομείνουν. Όλοι οι αποκλεισμένοι που αναζητούν ένα λόγο, το λόγο τους, αυτό που ξαναδίνει την πλειοψηφία στους αιώνια διασπασμένους, εμάς. Ό,τι ενοχλεί την εξουσία και τις καθησυχασμένες συνειδήσεις, αυτό είναι ο Μάρκος...

Αναδιανομή της γης

Οι Ζαπατίστας ζητούν επίσης αγροτική μεταρύθμιση με ανακατανομή της γης και κάποια μορφή αυτονομίας των ιθαγενών. Το κίνημα των Ζαπατίστας δεν είναι πολιτικό κόμμα. Αντίθετα έχει προτείνει τη συγκρότηση μιας μεταβατικής κυβέρνησης στην πολιτεία της Τσιάπας με τη συμμετοχή όλων των μη κυβερνητικών μαζικών συλλόγων και τοπικών ομάδων. Αυτη η επαναστατική κυβέρνηση έχει ήδη συγκροτηθεί και σε αυτην συμμετέχουν εκπρόσωποι των συλλογικών οργανώσεων των ιθαγενών.

Ταυτόχρονα, περίπου 38 δημαρχίες από τα ορεινά της Τσιάπας που συμμετέχουν και αποτελούν τη βάση της επαναστατικής κυβέρνησης διοικούμενες από υποστηρικτές των ανταρτών έχουν προχωρήσει ήδη σε κατάληψη και αναδιανομή της γης.

Εκπαίδευση

Όλες οι ινδιάνικες φυλές, 57 συνολικά, που μιλούν 92 διαφορετικές γλώσσες και διαλέκτους, έχουν τα ίδια αιτήματα. Αναγνώριση της ιδιαιτερότητας τους, γη, τροφή, υγεία και εκπαίδευση. Στο Μεξικό το ποσοστό αναλφαβητισμού είναι 10,46%, αλλά στις κοινότητες των Ινδιάνων ξεπερνάει το 50%. Μάλιστα, το 75% των παιδιών των Ινδιάνων δεν τελειώνουν ούτε καν την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Το 86% πεθαίνει από απλές εντερικές διαταραχές, ενώ το 60% υποσιτίζεται.

Από τα 100 εκατομμύρια του πληθυσμού το 43% ζεί κάτω από το όριο της φτώχειας, ποσοστό που αφορά κυρίως τους Ινδιάνους. Στην Τσιάπας μάλιστα οι ανισότητες υπήρξαν ακόμη πιο έντονες από ότι στο υπόλοιπο Μεξικό. Χαρακτηριστικό της περιοχής είναι ότι μεγάλοι γαιοκτήμονες κατέχουν μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις στις οποίες δουλεύουν οι ιθαγενείς. Πριν από λίγες δεκαετίες ακόμη δεν επιτρεπόταν οι ιθαγενείς να περπατάνε στα πεζοδρόμια!