Για τον αλεξη

Για τον αλεξη

6 Ιουλ 2010

Αφιέρωμα: Banksy

Πως γίνεται να γίνει κάποιος διάσημος χωρίς να έχει δει κανείς το πρόσωπό του; Κι όμως ο Banksy τα κατάφερε! Ολόκληρο το Λονδίνο έρχεται καθημερινά σε επαφή με τα εκθέματά του! Ο τύπος και το internet δεν έχουν σταματήσει να ασχολούνται με τα προκλητικά του έργα αλλά και με τον ίδιο.

Στα μοτίβα του συγκαταλέγονται "µπάτσοι" πίθηκοι, ποντίκια, επιγραφές, σήματα κυκλοφορίας, εμβληματικές μορφές των εικαστικών και της ιστορίας, η Τζοκόντα, ο Σκεπτόμενος του Ροντέν, ο Τσε, το κορίτσι του Μάι Λάι, και καθημερινές φιγούρες τής πόλης, πάνω σε τοίχους του Σόχο του Σαν Φραντσίσκο, στο ισραηλινό τείχος της Παλαιστίνης αλλά και στο Λούβρο, στην Τέιτ γκάλερι ή πάνω σε ζωντανά γουρούνια και αγελάδες.

Το αισθητικό αποτέλεσμα απρόβλεπτο, άμεσο, αποκαλυπτικό, γι’ αυτό και επιθετικό. Όσον αφορά την τεχνική του έχει υιοθετήσει ένα ύφος γραφής λιτό, µε το ελάχιστο κατά το δυνατόν εικαστικό φορτίο. Ένα σπρέι και δύο-τρεις φιγούρες τού αρκούν για να εκφραστεί και να προστατευτεί από τα κυνηγητά, το αυτόφωρο και τις διώξεις. Η επιλογή αυτή επιβάλλει πριν από κάθε γκράφιτι σαφείς προσανατολισµούς και άρτια τεχνική προετοιµασία.

Τα στένσιλ, των οποίων ο Banksy έχει αναδειχτεί δεινός χειριστής, ως µέθοδος αποτύπωσης έρχονται από την Ανατολή. Είναι ηµιδιαφανείς πλαστικές λουρίδες µε εγκοπές που σχηµατίζουν ψηφία, σύµβολα κάθε είδους και διευκολύνουν µε τη βοήθεια µιας γραφίδας τη χάραξη καθαρών και ευανάγνωστων ιχνογραφηµάτων. Ο καλλιτέχνης που επιθυµεί να αποτυπώσει µε στένσιλ κάτι περισσότερο από σηµειώσεις, οφείλει να οργανώσει το κενό και το πλήρες µιας ενιαίας επιφάνειας.

“Χρησιμοποιώ ό,τι χρειάζεται. Μερικές φορές αυτό σημαίνει να ζωγραφίσω ένα μουστάκι στο πρόσωπο ενός κοριτσιού σε κάποιο πίνακα διαφημίσεων και άλλες φορές να περνάω ατελείωτες ώρες πάνω από έναν περίπλοκο σχέδιο. Η αποτελεσματικότητα είναι το κλειδί.”

Ποιος είναι;

Ο γνωστός-άγνωστος Άγγλος καλλιτέχνης, πιθανότατα ονομάζεται Robert Banks, γεννήθηκε το 1974 και κατάγεται από το Yate, πόλη κοντά στο Bristol. Παρόλαυτα επικρατεί μια γενική αβεβαιότητα όσον αφορά την πραγματική του ταυτότητα και λεπτομέρειες για την ζωή του. Εντούτοις σύμφωνα με τον συγγραφέα Tristan Manco στο βιβλίο του Stencil Graffiti, γεννήθηκε το 1974 και μεγάλωσε στο Μπρίστολ της Αγγλίας. Είναι γιος ενός μηχανικού φωτοτυπικών μηχανημάτων, εκπαιδεύτηκε ως χασάπης αλλά γρήγορα αναμείχθηκε με την τέχνη των γκράφιτι την δεκαετία του ’80.



Ο Simon Hattenstone από την Guardian Unlimited είναι ένας από τους ελάχιστους ανθρώπους που τον έχει δει από κοντά και του έχει πάρει συνέντευξη. Τον περιγράφει ως ένα συνδυασμό του Jimmy Nail και του Βρετανού ράπερ Mike Skinner, “ένας 28χρονος άντρας που εμφανίστηκε φορώντας τζιν, με ένα ασημένιο δόντι μία ασημένια αλυσίδα και ένα ασημένιο σκουλαρίκι.” Οι γονείς του αγνοούν την πραγματική του ιδιότητα και πιστεύουν ότι είναι ζωγράφος και διακοσμητής.

Δράση και αντίδραση

Η φήμη του άρχισε να αποκτά μυθικές διαστάσεις όταν ξεκίνησε τις επιδρομές σε μερικά από τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου, στα οποία κρέμασε ανενόχλητος έργα του ανάμεσα στα εκθέματα και περίμενε να γίνουν αντιληπτά απ’ τους υπεύθυνους. Στις περισσότερες των περιπτώσεων έπρεπε να αποκαλυφθεί η «απάτη» στο site του, για να το πάρουν είδηση. Ορισμένα μάλιστα πλαστά εκθέματα πέρασαν στη συνέχεια στην ιδιοκτησία του μουσείου και συνεχίζουν να εκτίθενται κανονικά!

Η προσέγγιση του στα σύγχρονα προβλήματα, το στυλ και η εξυπνάδα του τον κάνουν μοναδικό. Το Σεπτέμβριο του 2006 παρουσίασε μία έκθεση σε μία βιομηχανική αποθήκη στο Λος Άντζελες με τίτλο “Σχεδόν νόμιμο”(Barely Legal). Το κεντρικό έργο ήταν ένας ζωντανός ροζ ελέφαντας ζωγραφισμένος έτσι ώστε να μοιάζει με ταπετσαρία για να αναδείξει βαριά προβλήματα όπως την φτώχεια. Προβλήθηκε επίσης και ένα φιλμ με μία από τις πιο πρόσφατες “αταξίες” του, την τοποθέτηση ενός ομοιώματος σε φυσικό μέγεθος κρατούμενου στην βάση Γκουαντάναμο σε ένα τραινάκι στην Ντίσνεϊλαντ.

Τον Φεβρουάριο του 2007 σε δημοπρασία που έγινε στον Οίκο Sotheby’s στο Λονδίνο, το έργο του “Bombing Middle England” πουλήθηκε για περισσότερο από 102.000 λίρες Αγγλίας, υψηλότερη τιμή που έχει δημοπρατηθεί ποτέ έργο του Banksy. Δύο ακόμη γκραφιτι του, Balloon Girl και Bomb Hugger στην ίδια δημοπρασία ξεπέρασαν τις προβλεπόμενες τιμές πώλησης. Ο ίδιος, βέβαια, περιορίζεται να σχολιάζει: «Δεν μπορώ να πιστέψω ότι αγοράζετε αυτές τις βλακείες».

Λιγότερο γνωστή, ωστόσο, είναι μία σειρά έργων του που αποτελούν αντιγραφή γνωστών ή λιγότερο γνωστών έργων ζωγραφικής, τροποποιημένων έτσι ώστε να προσθέτουν σχόλια του καλλιτέχνη ή να ειρωνεύονται την αισθητική ή την ιδεολογία του πρωτοτύπου. Ο ίδιος τα ονομάζει «Crude Oils» και έκανε μία ομώνυμη έκθεση με αυτά τα έργα το 2005 στο Λονδίνο.

Τον περασμένο Σεπτέμβρη παρουσιάστηκε η έκθεση «Warhol Vs Banksy» στο κέντρο Hospital του Λονδίνου. Δίπλα στα δημοφιλέστερα έργα του Γουόρχολ τοποθετήθηκαν αντίστοιχα έργα του Banksy που ο ίδιος κατασκέυασε με τα σπρέι και τα στένσιλ του. Δίπλα στη Μέριλιν του Γουόρχολ παρουσιάζεται η «Κέιτ Μος» του Banksy και πλάι στην κομψή «βασίλισσα Ελισάβετ» του πρώτου κρέμεται η εκδοχή του δεύτερου που την απεικονίζει ως πίθηκο.

«Πρόκειται για δύο δημιουργούς που το έργο τους έχει επηρεάσει στον υπερθετικό βαθμό τη σύγχρονη κουλτούρα, ενώ οι δημιουργίες τους πωλούνται στις δημοπρασίες καταρρίπτοντας το ένα ρεκόρ μετά το άλλο». Η επιρροή του έργου τους στη σύγχρονη τέχνη είναι τεράστια. «Ακόμη κι αν ο Banksy σταματούσε σήμερα να ασχολείται με το γκράφιτι, είναι ήδη αργά. Το έργο του συνεχίζεται από τα νέα παιδιά που είναι ήδη επαγγελματίες στο χειρισμό των σπρέι και των στένσιλ», αναφέρει ο εκπρόσωπος του «The Hospital».


"Διασημότητα"

Τη λέξη celebrity (διασημότητα) τη μισεί, προτιμά τους άλλους χαρακτηρισμούς που του έχουν αποδώσει: «guerilla artist», «prankster», ή το πιο χαρακτηριστικό –και αγαπημένο του– «καλλιτέχνης του brandalism», όπου brandalism είναι ένας νεολογισμός που προκύπτει από τον συνδυασμό των λέξεων brand (εμπορικό σήμα) και vandalism (βανδαλισμός), και σημαίνει ακριβώς αυτό: τον βανδαλισμό των εμπορικών σημάτων, την πρακτική παράλλαξης εταιρικών σημάτων και διαφημιστικών σλόγκαν.

Ο ίδιος απεχθάνεται τους «επίσημους κύκλους της τέχνης». Λέει πως ο κόσμος των εικαστικών τεχνών είναι το τελευταίο μεγάλο καρτέλ του πλανήτη. «Η διαφορά των εικαστικών από τις υπόλοιπες μορφές τέχνης είναι ότι η επιτυχία δεν προέρχεται από το κοινό τους. Το κοινό γεμίζει τους συναυλιακούς χώρους και τα σινεμά. Τα βιβλία διαβάζονται από εκατομμύρια και οι δίσκοι ακούγονται από δισεκατομμύρια ανθρώπων. Όλοι μας επηρεάζουμε καθοριστικά την ποιότητα ενός μέρους της πολιτιστικής παραγωγής, όχι όμως και των εικαστικών τεχνών. Η τέχνη που βλέπουμε παράγεται από λίγους εκλεκτούς. Ένα μικρό γκρουπ παράγει, προωθεί, κατέχει, εκθέτει και αποφασίζει την επιτυχία στην τέχνη. Μόνο κάποιες εκατοντάδες ανθρώπων σε όλο τον κόσμο έχουν λόγο σ’ αυτό. Όταν πηγαίνεις σε μία γκαλερί, είσαι απλώς ο τουρίστας που κοιτάζει την τροπαιοθήκη κάποιων εκατομμυριούχων.»

Ο Βanksy για την Παλαιστινη

Αποκορύφωμα της καριέρας του ήταν η επίσκεψή του στη Δυτική Όχθη. Όπως ο ίδιος αναφέρει στο βιβλίο του, “Banksy – Ραδιενεργά Γκράφιτι”, εκδ. Μεταίχμιο, «η Παλαιστίνη βρίσκεται υπό ισραηλινή στρατιωτική κατοχή από το 1967. Το 2002, η ισραηλινή κυβέρνηση ξεκίνησε την ανέγερση ενός τείχους που διαχωρίζει τα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη από το Ισραήλ, κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου. Το τείχος επιτηρείται από μια σειρά φυλακίων και παρατηρητηρίων, έχει μήκος τριπλάσιο από το τείχος του Βερολίνου και αναμένεται να ξεπεράσει τα 700 χιλιόμετρα – δηλαδή την απόσταση Λονδίνου – Ζυρίχης. Η Παλαιστίνη είναι τώρα η μεγαλύτερη υπαίθρια φυλακή του κόσμου και ο απόλυτος προορισμός διακοπών για δημιουργούς γκράφιτι». Η κατασκευή του «Τείχους της Ντροπής», σε συνδυασμό με την αύξηση των ισραηλινών εποικισμών τα τελευταία χρόνια και τη γενικότερη ισραηλινή πολιτική της περικύκλωσης, των αποκλεισμών και των ελέγχων ασφαλείας, εντείνουν την οικονομική ασφυξία της περιοχής και κάνουν τη ζωή των Παλαιστινίων ανυπόφορη. Πρόκειται ουσιαστικά για περιοχές που κατοικούνται από «ελεύθερους πολιορκημένους Παλαιστίνιους», για ένα καθεστώς απαρτχάιντ.
Ένα περιστέρι της ειρήνης με αλεξίσφαιρο γιλέκο, ένα κοριτσάκι που κρατώντας μερικά μπαλόνια, ετοιμάζεται να πετάξει πάνω από το τείχος, ένα αγόρι που ζωγραφίζει μια σκάλα από σχοινί, ένα γιγαντιαίο ψαλίδι που κόβει το τείχος, μια ειδυλλιακή παραλία που ξεπροβάλλει απ’ τον σπασμένο τοίχο, ένα άλογο στο στάβλο είναι μερικά απ’ τα έργα του Banksy στην παλαιστινιακή πλευρά του τείχους που φανερώνουν το παράλογο της υπόθεσης. «Πόσο παράνομο είναι να βανδαλίζεις έναν τοίχο, όταν ο ίδιος ο τοίχος έχει θεωρηθεί παράνομος από το Διεθνές Δικαστήριο;», είχε πει.

















Δια στόματος Banksy:

«Όταν ήµουν δεκαοκτώ χρονών πέρασα µία ολόκληρη νύχτα προσπαθώντας να γράψω µε µεγάλους ασηµένιους χαρακτήρες τη φράση “ξανά καθυστερηµένο” στο πλάι ενός τρένου. Η βρετανική Αστυνοµία Μεταφορών έκανε την εµφάνισή της και στην προσπάθειά µου να ξεφύγω, έµπλεξα σε ένα θάµνο γεµάτο αγκάθια και καταξεσκίστηκα. Τα φιλαράκια µου κατάφεραν να φτάσουν στο αµάξι µας και να γίνουν καπνός. Έτσι πέρασα πάνω από µια ώρα κρυµµένος κάτω από ένα βαγόνι µε σκουπίδια, µε τη µηχανή να στάζει πάνω µου λάδια. Όσο ήµουν ξαπλωµένος εκεί, ακούγοντας τους µπάτσους να κόβουν βόλτες στις ράγες, συνειδητοποίησα ότι ήµουν αναγκασµένος να µειώσω στο µισό το χρόνο που χρειαζόµουν για να ζωγραφίσω, αλλιώς έπρεπε να σταµατήσω τα γκράφιτι. Ξαφνικά, κοιτάζοντας το στένσιλ που υπήρχε στον πάτο ενός ντεπόζιτου καυσίµων, συνειδητοποίησα ότι µπορούσα να κοπιάρω το στιλ και να δώσω στο κάθε γράµµα τις διαστάσεις που ήθελα» και συνεχίζει «Γύρισα σπίτι αργά τη νύχτα και τρύπωσα στο κρεβάτι δίπλα στο κορίτσι µου. Της είπα ότι εκείνη τη νύχτα είχα βιώσει µια αποκάλυψη και µου είπε να κόψω το ναρκωτικό που έπαιρνα, επειδή κάνει ζηµιά στην καρδιά».

Είπε, έγραψε:

Τα γκράφιτι δεν είναι η πιο ευτελής μορφή τέχνης. Παρόλο που αναγκάζεσαι να γλιστράς σαν φάντασμα μέσα στη νύχτα και να λες ψέματα στην μαμά σου, η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για το εντιμότερο είδος τέχνης. Τα γκράφιτι δεν απευθύνονται στην ελίτ ούτε περιπλανούν, εκτίθενται σε μερικούς από τους καλύτερους τοίχους της πόλης και κανείς δεν ξενερώνει με την τιμή του εισιτηρίου.

Οι τοίχοι ήταν ανέκαθεν το καλύτερο μέρος για να δημοσιεύσεις την δουλεία σου.

Οι άνθρωποι που κάνουν κουμάντο στις πόλεις μας δεν καταλαβαίνουν τα γκράφιτι, επειδή πιστεύουν πως τίποτα δεν έχει δικαίωμα ύπαρξης αν δεν αποφέρει κέρδος. Όμως αν το μοναδικό πράγμα που έχεις σε εκτίμηση είναι το χρήμα, τότε η γνώση σου δεν έχει καμία αξία.

Λένε ότι τα γκράφιτι τρομάζουν τους ανθρώπους και αποτελούν δείγμα κοινωνικής παρακμής, όμως τα γκράφιτι κρύβουν κινδύνους μόνο για τους πολιτικούς τα στελέχη των διαφημιστικών και τους γκραφιτάδες.



Αυτοί που ρυπαίνουν στ αλήθεια τις γειτονιές μας είναι οι διαφημιστικές εταιρείες που μουτζουρώνουν κτίρια και λεωφορεία με τα τεράστια σλόγκαν τους, προσπαθώντας να μας κάνουν να νιώθουμε ανεπαρκείς αν δεν αγοράσουμε τα προϊόντα τους. Επιδιώκουν να σου φωνάξουν κατάμουτρα το μήνυμά τους από οποιαδήποτε διαθέσιμη επιφάνεια, αλλά χωρίς να σου επιτρέπεται ν απαντήσεις. Ε, λοιπόν εκείνοι ξεκίνησαν τον πόλεμο και οι τοίχοι είναι το όπλο που διαλέξαμε για την αντεπίθεσή μας.

Μερικοί άνθρωποι γίνονται αστυνομικοί επειδή θέλουν να κάνουν τον κόσμο καλύτερο. Άλλοι γίνονται βάνδαλοι επειδή θέλουν να κάνουν τον κόσμο να δείχνει καλύτερος.

Μου αρέσει να πιστεύω ότι έχω τα κότσια να υψώσω το ανάστημά μου σε μια δημοκρατία της Δύσης και να μιλήσω ανώνυμα για πράγματα στα οποία κανείς άλλος δεν πιστεύει- όπως η ειρήνη, η δικαιοσύνη και η ελευθερία.

Μερικοί άνθρωποι εκπροσωπούν τις αρχές χωρίς να διαθέτουν ούτε μία.

Δεν υπάρχει εξαίρεση στον κανόνα που λέει ότι όλοι πιστεύουν πως αποτελούν εξαιρέσεις στον κανόνα.

Αν υπάρχει ένα άγαλμα στο κέντρο της πόλης, μπορείς να το προσπερνάς κάθε μέρα στο δρόμο πηγαίνοντας για το σχολείο χωρίς ποτέ να το παρατηρήσεις σωστά. Αλλά μόλις κάποιος τοποθετήσει έναν κώνο κυκλοφορίας στο κεφάλι του, έχεις δημιουργήσει το δικό σου γλυπτό.


Όλοι οι καλλιτέχνες είναι διατεθειμένοι να υποφέρουν για το έργο τους, αλλά γιατί τόσοι λίγοι είναι διατεθειμένοι να μάθουν να ζωγραφίζουν;

«Δεν υπάρχει περίπτωση να πάρετε δήλωση από μας για να την χρησιμοποιήσετε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου σας- δήλωση του Εκπρόσωπου Τύπου της Μητροπολιτικής Αστυνομίας του Λονδίνου που αναγράφεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου «Banksy ραδιενεργά γκράφιτι» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μεταίχµιο» µε µετάφραση και επίµετρο του Αλέξη Καλοφωλιά.

Επίσης Ο Banksy έχει εκδώσει διάφορα βιβλία που περιέχουν φωτογραφίες της δουλειάς του σε πολλές χώρες καθώς και έργα του σε καμβάδες που συνοδεύονται από δικά του γραπτά όπως: Banging your head against a Brick Wall, Existencilism, Cut it Out, Banky’s Bristol: Home Sweet Home, Banksy Locations and Tours, Wall and Piece.



Πηγές: http://libromag.gr/, http://culture.anampa.gr/ , http://somethingdigital.blogspot.com/

Δεν υπάρχουν σχόλια: