Αφιέρωμα: Ernesto Che Guevara, ένας αδιαμφισβήτητος μυθος!

Ο Ερνέστο Γκεβάρα γεννήθηκε στο Ροσάριο της Αργεντινής, γιος της Σέλια ντε λα Σέρνα και του Ερνέστο Γκεβάρα Λιντς, το μεγαλύτερο από τα συνολικά πέντε παιδιά της οικογένειας. Σύμφωνα με το πιστοποιητικό γέννησής του, γεννήθηκε στις 14 Ιουνίου 1928. Κατά τον βιογράφο του, Τζον Λι Άντερσον, η πραγματική ημερομηνία γέννησής του τοποθετείται νωρίτερα, στις 14 Μαΐου του ίδιου έτους. Η άποψη αυτή στηρίζεται σε μαρτυρία μίας αστρολόγου, στην οποία φέρεται να εξομολογήθηκε η μητέρα του πως ήταν ήδη τριών μηνών έγκυος όταν παντρεύτηκε τον Ερνέστο Γκεβάρα Λιντς.
Η οικογένεια του ήταν μια από τις οικογένειες της αργεντινής ολιγαρχίας, με ισπανικές και ιρλανδικές καταβολές. Παρόλα αυτά οι γονείς του νεαρού Ερνέστο δεν απέφευγαν καθόλου την επαφή με ανθρώπους χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων. Πολλά μέλη της ολιγαρχίας θεωρούσαν προκλητικό αυτό τον τρόπο ζωής επειδή το ζεύγος Γκεβάρα έδειχνε φανερά ότι σεβόταν και δεχόταν προοδευτικές ιδέες. O πατέρας του χαρακτηρίζεται ως τυχοδιώκτης, που εγκατέλειψε τις αρχικές του σπουδές αρχιτεκτονικής, προκειμένου να δραστηριοποιηθεί στον επιχειρηματικό χώρο, ενώ η μητέρα του υπήρξε ένθερμη καθολική που αργότερα όμως μεταστράφηκε στο φιλελευθερισμό της αριστεράς.


Ο Ερνέστο Γκεβάρα σε ηλικία τριών ετών
Ο Ερνέστο ήταν μόλις δύο ετών όταν διαπιστώθηκε ότι πάσχει από άσθμα. Η ασθένεια αυτή τον συνόδεψε όλη του τη ζωή και συνέβαλε σημαντικά στην εξέλιξη της προσωπικότητάς του. Αντί να προφυλάσσεται, προσπαθούσε να σκληραγωγηθεί μέσω του αθλητισμού. Σε ηλικία εννέα ετών, παρουσίασε βαριά επιπλοκή στο άσθμα που τον ταλαιπωρούσε και διαπιστώθηκε «σπαστικός βήχας». Εξαιτίας της κατάστασης της υγείας του, δεν φοίτησε κανονικά στο σχολείο. Αρχικά, έμαθε να γράφει και να διαβάζει από την μητέρα του, ενώ αργότερα φοίτησε στο δημόσιο σχολείο ολοκληρώνοντας κανονικά μόνο τη δεύτερη και τρίτη τάξη, παρακολουθώντας τα μαθήματα των υπολοίπων όταν του επέτρεπε η υγεία του και μελετώντας κυρίως στο σπίτι.
Στην παιδική του παρέα υπήρχαν παιδιά από διάφορα κοινωνικά στρώματα της περιοχής. Ήδη τότε φανερώθηκε το χάρισμα και η κοινωνικότητα του Γκεβάρα, χαρίσματα τα οποία καλλιεργούσαν συνεχώς οι γονείς του. Ήταν πλέον καθημερινό το φαινόμενο να μπαινοβγαίνουν τα παιδιά της γειτονιάς και της περιοχής συνεχώς στο σπίτι των γονέων του. O Γκεβάρα ήταν παράλληλα σοβαρό και εσωστρεφές αγόρι, το οποίο από νωρίς άρχισε να ενδιαφέρεται για τη λογοτεχνία. Κατά την περίοδο της εφηβείας του, έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ποίηση και ειδικότερα για το έργο του Πάμπλο Νερούδα, ενώ συγχρόνως έγραφε και ο ίδιος ποιήματα σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Τα λογοτεχνικά του ενδιαφέροντα εκτείνονταν από κλασικά έργα του Τζακ Λόντον ή του Ιουλίου Βερν μέχρι πραγματείες του Σίγκμουντ Φρόυντ και του Μπέρτραντ Ράσελ. Σύμφωνα με τον πατέρα του, «όταν έγινε δώδεκα χρονών κατείχε μία παιδεία που αναλογούσε σε έναν νέο δεκαοκτώ ετών, ενώ η βιβλιοθήκη του ήταν γεμάτη από κάθε είδους βιβλία περιπέτειας και ταξιδιωτικά μυθιστορήματα». Σε μεγαλύτερη ηλικία, ανέπτυξε επίσης ενδιαφέρον για τη φωτογραφία.
☆To 1942 εγγράφηκε στο δημόσιο λύκειο Ντέαν Φούνες της Κόρδοβα. Οι σχολικοί του βαθμοί υπήρξαν πολύ καλοί στη λογοτεχνία, την ιστορία και τη φιλοσοφία, αλλά και πολύ κακοί στην αγγλική γλώσσα, τα μαθηματικά και τη φυσική ιστορία. Την ίδια περίοδο ξεκίνησε να συντάσσει ένα είδος φιλοσοφικού λεξικού, καταγράφοντας τα αναγνώσματά του ή κρατώντας σημειώσεις σχετικά με αυτά. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του στο λύκειο, αποφάσισε να συνεχίσει τις σπουδές του στον τομέα της εφαρμοσμένης μηχανικής. Γράφτηκε στη Σχολή Εφαρμοσμένης Μηχανικής του πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες και για ένα διάστημα εργάστηκε στην κατασκευή δημοσίων έργων, κυρίως σε μικρές πόλεις. Η ασθένεια της γιαγιάς του, Άνας, η οποία είχε υποστεί εγκεφαλική αιμορραγία και κατόπιν ημιπληγία, τον ανάγκασε να εγκαταλείψει την εργασία του προκειμένου να την φροντίσει κατά τις τελευταίες μέρες της ζωής της. Τόσο η δική της κατάσταση, που οδήγησε στο θάνατό της, όσο και η προσωπική του εμπειρία με το άσθμα τον επηρέασαν βαθιά, και πιθανώς συνέβαλαν στην απόφαση του να ασχοληθεί τελικά με την ιατρική.
☆Το 1948 γράφτηκε στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του το 1953, χωρίς όμως να ακολουθήσει την κλινική πρακτική που απαιτείτο προκειμένου να είναι σε θέση να εξασκήσει το επάγγελμα του γιατρού. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του, στα τέλη του 1950, εξασφάλισε άδεια ώστε να εργαστεί ως νοσοκόμος σε εμπορικά πλοία του αργεντινού στόλου. Τους επόμενους μήνες πραγματοποίησε αρκετά ταξίδια στην νότια και στην κεντρική Αμερική, στη διάρκεια των οποίων έζησε από κοντά της κοινωνικές συνθήκες στις λατινοαμερικανικές χώρες. Επηρεασμένος από τις εμπειρίες αυτές, άρχισε να ασχολείται όλο και περισσότερο με τα πολιτικά ζητήματα και τον Μαρξισμό.
Μετά την αποφοίτησή του από την ιατρική σχολή του πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες, ο Γκεβάρα ταξίδεψε στη Γουατεμάλα, με ενδιάμεσους σταθμούς τη Βολιβία, το Περού, τον Παναμά, την Κόστα Ρίκα, τη Νικαράγουα και το Ελ Σαλβαδόρ. Εκεί γνώρισε την Περουβιανή οικονομολόγο Ίλδα Γκαδέα, η οποία εργαζόταν στην κρατική υπηρεσία του Ινστιτούτου Προώθησης της Παραγωγής. Η Γκαδέα ήταν εξόριστη εξαιτίας της συμμετοχής της στη Λαϊκή Επαναστατική Αμερικανική Συμμαχία (American Popular Revolutionary Alliance, APRA) του Περού, και διέθετε γνωριμίες με πολιτικά πρόσωπα. Με τη βοήθειά της, ο Γκεβάρα ήρθε σε επαφή με ένα ευρύ κύκλο εξόριστων και αριστερών διανοουμένων. Κατά το δεύτερο μήνα της παραμονής του στη χώρα, και ενώ η πολιτική της κατάσταση εντεινόταν λόγω των μεταρρυθμίσεων του φιλελεύθερου λαϊκού καθεστώτος του προέδρου Χάκομπο Άρμπενς (Jacobo Albenz Guzmán), ο Γκεβάρα πραγματοποίησε τις πρώτες του επαφές με πολιτικούς της κυβέρνησης. Στις 15 Φεβρουαρίου του 1954 ανέφερε σε επιστολή του προς τη θεία του πως είχε λάβει οριστικά θέση υπέρ της κυβέρνησης της Γουατεμάλας, επιλέγοντας το κομμουνιστικό Εργατικό Κόμμα (Partido Guatemalteco de Trabajo) και σχετιζόμενος με άλλους αριστερούς διανοούμενους. Στα τέλη του ίδιου μήνα, κατέγραψε επίσης την πολύ κακή οικονομική του κατάσταση.
Για ένα σύντομο διάστημα, ο Γκεβάρα εγκατέλειψε τη Γουατεμάλα και μετέβη στο Ελ Σαλβαδόρ, προκειμένου να ανανεώσει τη βίζα παραμονής του. Λίγο μετά την επιστροφή του, επιχειρήθηκε από τη CIA ένοπλη δράση, με επικεφαλής το συνταγματάρχη Κάρλος Καστίγιο Άρμας, για την ανατροπή της κυβέρνησης του Άρμπενς και με αφορμή την άφιξη ενός πλοίου με όπλα από την Τσεχοσλοβακία. Ο Γκεβάρα συμμετείχε στην ένοπλη πολιτοφυλακή της κομμουνιστικής νεολαίας που αντιστάθηκε, αλλά παρά τη διάθεσή του να αγωνιστεί στο μέτωπο, κατετάγη τελικά ως γιατρός. Στις 27 Ιουνίου, ο Άρμπενς ανακοίνωσε την παραίτησή του και αναζήτησε άσυλο στη μεξικανική πρεσβεία. Ο Γκεβάρα, επίσης καταζητούμενος του νέου καθεστώτος, αναζήτησε άσυλο στην πρεσβεία της Αργεντινής κατόπιν προτροπής του φίλου του, Σάντσες Τοράνσο. Οι πολιτικές εξελίξεις στη Γουατεμάλα σημάδεψαν βαθιά τον Γκεβάρα και η εμπειρία που αποκόμισε στη χώρα χαρακτηρίζεται ως σημείο πολιτικής καμπής για τον ίδιο.

Επανάσταση στην Κούβα
Στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1954, ο Γκεβάρα ταξίδεψε στο Μεξικό, που αποτελούσε κοινό προορισμό εξόριστων Λατινοαμερικανών, από χώρες όπως το Πουέρτο Ρίκο, το Περού, η Βενεζουέλα, η Γουατεμάλα και η Κούβα. Στην πόλη του Μεξικού, συνάντησε τον Κουβανό εξόριστο Νίκο Λόπες, γνώριμό του από την περίοδο της παραμονής του στη Γουατεμάλα, ενώ επανασυνδέθηκε και με την Ίλδα Γκαδέα. Προκειμένου να συντηρείται οικονομικά, εργάστηκε ως γιατρός και ως φωτογράφος, εν μέσω πολλαπλών επαγγελματικών κρίσεων και οικονομικών προβλημάτων που αντιμετώπισε κατά διαστήματα. Το καλοκαίρι του 1955, ήρθε σε επαφή με τον αδελφό του Φιντέλ Κάστρο, Ραούλ, από τον οποίο πληροφορήθηκε την επικείμενη άφιξη του Κάστρο στο Μεξικό. Στις αρχές Ιουλίου του 1955, o Γκεβάρα συνάντησε για πρώτη φορά τον Φιντέλ Κάστρο, o οποίος ήταν αρχηγός των "Moνκαντίστας", και είχε καταφύγει στο Μεξικό μετά την αποφυλάκισή του, αποτέλεσμα της χάρης που του δόθηκε από τον Μπατίστα. Την πρώτη συνάντησή τους ακολούθησαν πολυάριθμες συναντήσεις και συζητήσεις γύρω από την πολιτική κατάσταση στη Λατινική Αμερική και το ενδεχόμενο της οργάνωσης μίας επανάστασης ενάντια στη δικτατορία του Μπατίστα. Την ίδια περίπου περίοδο, η Γκαδέα του ανακοίνωσε πως ήταν έγκυος και ο Γκεβάρα της πρότεινε γάμο, ο οποίος τελέστηκε τελικά στις 18 Αυγούστου 1955, στο ληξιαρχείο του μεξικανικού χωριού Τεποτσοτλάν.
Πεπεισμένος πως ο Κάστρο είχε τις προϋποθέσεις να αποτελέσει ένα χαρισματικό ηγέτη της κουβανικής επανάστασης, ο Γκεβάρα συμμετείχε στο κίνημα της 26ης Ιουλίου (ισπ. Movimiento 26 de Julio, M-26-7), με στόχο την ένοπλη δράση για την ανατροπή του κουβανικού καθεστώτος. Ο Γκεβάρα συμφώνησε να τους συνοδεύσει με την ιδιότητα του γιατρού, ωστόσο έλαβε κανονικά μέρος στην στρατιωτική εκπαίδευση των ανταρτών, το βασικό στάδιο της οποίας ξεκίνησε στις αρχές του 1956, υπό τις οδηγίες του Μεξικανού παλαιστή Αρσάνιο Βαγένας σε ζητήματα εκγύμνασης και αυτοάμυνας, καθώς και του πρώην συνταγματάρχη του Ισπανικού Δημοκρατικού Στρατού, Αλπέρτο Μπάγιο. Στα απομνημονεύματα του Μπάγιο, πληροφορούμαστε πως ο Γκεβάρα επέδειξε μεγάλη θέληση κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης, αποτελώντας τον καλύτερο μαθητή του. Την ίδια περίοδο, θεωρείται πιθανό πως απέκτησε το παρωνύμιο Τσε (Che), εξαιτίας της συχνής χρήσης της λέξης che (φίλος ή και επιφώνημα: Ε εσύ!) που έκανε ο ίδιος μιλώντας, έκφραση που αν και είχε εισαχθεί στη γλώσσα των Αργεντινών, φαινόταν αστεία στους Κουβανούς.
Στις 25 Νοεμβρίου του 1956, 82 επαναστάτες, μεταξύ αυτών και ο Τσε Γκεβάρα, ταξίδεψαν με το πλοιάριο Granma, από τον ποταμό Τούξπαν του Mεξικoύ με προορισμό την Κούβα, στην οποία έφθασαν τελικά στις 2 Δεκεμβρίου. Κατά την απόβασή τους, δέχθηκαν επίθεση από τα στρατεύματα του καθεστώτος, από την οποία επέζησαν 15-20 αντάρτες που κατάφεραν να ανασυνταχθούν και να καταφύγουν στα βουνά της Σιέρα Μαέστρα. Με σημείο εκκίνησης την επίθεση αυτή, ο ρόλος του Τσε Γκεβάρα στον ανταρτοπόλεμο διαφοροποιήθηκε σταδιακά, αντιλαμβανόμενος o ίδιος όλο και λιγότερο ως μοναδικό καθήκον του την ιατρική συμπαράσταση, και λαμβάνοντας ενεργό μέρος στις ένοπλες δραστηριότητες τον επαναστατών. Η αποφασιστικότητά του και οι ικανότητες του, σύντομα οδήγησαν στην άνοδό του στην ιεραρχία του αντάρτικου σώματος, κερδίζοντας το σεβασμό των υπολοίπων ανταρτών, χωρίς να απουσιάζει και το αίσθημα του φόβου που προκαλούσε ενίοτε η σκληρότητά του, υπεύθυνος ο ίδιος για εκτελέσεις ανταρτών που λειτουργούσαν ως πληροφοριοδότες του κουβανικού καθεστώτος. Υπήρξε ο πρώτος αντάρτης, στον οποίο δόθηκε το αξίωμα του Κομαντάντε του Επαναστατικού Στρατού της Κούβας, στις 21 Ιουλίου 1957. Αν και μέχρι τότε αποτελούσε έναν απλό οπλίτη, χωρίς να έχει διακριθεί ιδιαιτέρως σε στρατιωτικό επίπεδο αλλά έχοντας επιδείξει γενναιότητα και αρχηγικές δεξιότητες, ο Κάστρο του εμπιστεύτηκε την ηγεσία της Δεύτερης Φάλαγγας του αντάρτικου στρατού (για λόγους παραλλαγής έφερε τον αριθμό 4), έχοντας έτσι μόνο τον Κομαντάντε εν Σέφε Φιντέλ Κάστρο ως ανώτερό του.
☆Η μεγαλύτερη ίσως στρατιωτική επιτυχία του Τσε Γκεβάρα υπήρξε η κατάκτηση της Σάντα Κλάρα στις 29 Δεκεμβρίου 1958, μία καθοριστική στιγμή στην ιστορία της κουβανικής επανάστασης. Είχαν προηγηθεί δύο χρόνια ανταρτοπολέμου στην Σιέρρα Μαέστρα εναντίον του πολύ μεγαλύτερου στρατού του Μπατίστα, o οποίος δεχόταν και την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών. Με την κατάκτηση της Σάντα Κλάρα, ο δρόμος για την πρωτεύουσα Αβάνα ήταν πλέον ελεύθερος και την 1η Ιανουαρίου του 1959, ο δικτάτορας Μπατίστα εγκατέλειψε την Κούβα, με προορισμό την Δομινικανή Δημοκρατία. Την μάχη στη Σάντα Κλάρα ακολούθησαν και άλλες σημαντικές πολεμικές συγκρούσεις, πριν την τελική επικράτηση των ανταρτών.
Μέλος της κυβέρνησης της Κούβας
☆Μετά την επιτυχία του αντάρτικου στρατού και κατά τους πρώτους μήνες της κατάληψης της εξουσίας, ο Τσε Γκεβάρα τέθηκε διοικητής του φρουρίου Λα Καμπάνια, με αρμοδιότητα να εξετάζει τις εφέσεις των υποθέσεων των δύο Επαναστατικών Δικαστηρίων (Tribunales Revolucionarios, TR) που λειτουργούσαν δικάζοντας στρατιωτικούς και αστυνομικούς ή πολίτες. Στις 7 Φεβρουαρίου 1959, ψηφίστηκε ένα διάταγμα μέσω του οποίου αποκτούσαν την κουβανική υπηκοότητα όλοι οι αλλοδαποί διοικητές του αντάρτικου στρατού. Ο νόμος αυτός, επρόκειτο εμφανώς να εφαρμοστεί αποκλειστικά στην περίπτωση του Τσε Γκεβάρα, αποτελώντας ένα είδος φόρου τιμής και αναγνώρισης στο πρόσωπό του και τη συμβολή του στην κουβανική επανάσταση.
Μαζί με τους Φιντέλ Κάστρο, Ραούλ Κάστρο και Καμίλο Σιενφουέγος, αποτέλεσε μετά την επανάσταση σημαντικό μέλος της νέας κουβανικής κυβέρνησης, η οποία σύντομα ξεκίνησε να πραγματοποιεί ριζικές μεταρρυθμίσεις, καθιερώνοντας για παράδειγμα δωρεάν σύστημα υγείας, όπως και ένα εκπαιδευτικό σύστημα που εξασφάλιζε και στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα (μέχρι τότε κυρίως αναλφάβητα) σχολική μόρφωση. Στην κυβέρνηση, ο Γκεβάρα υποστήριξε περισσότερο τις κομμουνιστικές ιδέες απ' όσο ο Φιντέλ Κάστρο. Αν και ήταν ένθερμος υποστηρικτής μίας ριζικής αγροτικής μεταρρύθμισης στη χώρα, χαρακτήρισε τον πρώτο σχετικό νόμο της κυβέρνησης ως μετριοπαθή, «που δεν αποτολμούσε να υπεισέλθει στα ουσιαστικότερα ζητήματα, όπως ήταν η κατάργηση της μεγάλης γαιοκτησίας». Στις 7 Οκτωβρίου, ο Κάστρο του ανέθεσε την αρχηγία του Τομέα Βιομηχανίας του Εθνικού Ινστιτούτου της Αγροτικής Μεταρρύθμισης (Insituto Nacional de la Reforma Agragia, INRA), ρόλος που προστέθηκε στα καθήκοντά του ως διοικητής της Λα Καμπάνια αλλά και αρχηγός του Τμήματος Εκπαίδευσης των Ενόπλων Δυνάμεων. Για να ανταποκριθεί στις ανάγκες του έργου του, ο Γκεβάρα απευθύνθηκε στον οικονομολόγο Σαλβαδόρ Βιλασέκα, ξεκινώντας μαζί του μία σειρά από μαθήματα ανώτερων μαθηματικών.
Στην ακμή της πολιτικής του δραστηριότητας ως μέλος της κυβέρνησης, ο Τσε διορίστηκε διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας της Κούβας, στις 26 Νοεμβρίου 1959, διατηρώντας παράλληλα την ευθύνη για το τμήμα βιομηχανίας του INRA και την πολιτιστική επιμόρφωση του στρατού. Ανάμεσα στις πρώτες του ενέργειες, ήταν μία σειρά μέτρων με στόχο τον έλεγχο του αποθέματος συναλλάγματος, καθώς και η ρευστοποίηση των τραπεζών του καθεστώτος του Μπατίστα. Στα τέλη του έτους, και ενώ οι τράπεζες των Ηνωμένων Πολιτειών είχαν ήδη αναστείλει τις πιστώσεις των εισαγωγών, άρχισε να διερευνά, σε συνεργασία με τον Φιντέλ Κάστρο και άλλους κομμουνιστές ηγέτες, το ενδεχόμενο της σοβιετικής στήριξης. Το Φεβρουάριο του 1960, υποδέχθηκε τον Αναστάς Μικογιάν, μέλος του πολιτικού γραφείου του κομμουνιστικού κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης και ένθερμο υποστηρικτή της προσέγγισης με την Κούβα, όπως άλλωστε ήταν αρχικά και ο ίδιος ο Τσε. Το επόμενο διάστημα, εντάθηκε η αντιπαράθεση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της κουβανικής κυβέρνησης, ενώ στις 13 Οκτωβρίου κηρύχθηκε εμπάργκο σε όλα τα εμπορεύματα με προορισμό την Κούβα, αποκλείοντας τη χώρα από κάθε οικονομική δραστηριότητα. Μία εβδομάδα αργότερα, ο Τσε Γκεβάρα σχολίασε τον αποκλεισμό, αναφερόμενος σε ελλείψεις που δεν θα ήταν δυνατό να καλυφθούν, αλλά και εκφράζοντας αισιοδοξία για την πορεία της κρατικοποιημένης πλέον βιομηχανίας. Παράλληλα, έκανε γνωστό πως δεν ήταν πλέον πρόεδρος της τράπεζας, αναλαμβάνοντας νέα καθήκοντα.
☆Στα τέλη Οκτωβρίου του 1960, συμμετείχε ως επικεφαλής μίας διπλωματικής αποστολής, με στόχο την εξασφάλιση της στήριξης του σοβιετικού μπλοκ, με τις κύριες διαπραγματεύσεις να πραγματοποιούνται στη Σοβιετική Ένωση. Συναντήθηκε με τον Χρουστσόφ στη Μόσχα ενώ αργότερα επισκέφτηκε το Πεκίνο όπου συνάντησε τον Μάο Τσετούνγκ και έγινε γενικά θερμά δεκτός. H περιοδεία του περιλάμβανε ακόμα την Κορέα και τη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας. H αποστολή εξασφάλισε τελικά ευνοϊκές συμφωνίες, για την εξαγωγή τεσσάρων εκατομμυρίων τόνων ζάχαρης, σε τιμή υψηλότερη από εκείνη της παγκόσμιας αγοράς, εξασφαλίζοντας παράλληλα τον εφοδιασμό της Κούβας με πετρέλαιο και αγορές βιομηχανικών μονάδων με ευέλικτες πιστώσεις. Στις 23 Φεβρουαρίου 1961 διορίστηκε υπουργός του νεοσύστατου Υπουργείου Βιομηχανίας της Κούβας, σκοπός του οποίου ήταν η οργάνωση των πολυάριθμων βιομηχανικών μονάδων που είχαν αποκτηθεί, καθώς και των κρατικοποιημένων επιχειρήσεων που υπάγονταν στο Τμήμα Βιομηχανίας του INRA.
Τον Απρίλιο του 1961, κατά τη διάρκεια της αμερικανικής εισβολής του Κόλπου των Χοίρων, ο Τσε Γκεβάρα τέθηκε επικεφαλής των κουβανικών στρατευμάτων που θα υπερασπίζονταν την επαρχία Πινάρ ντελ Ρίο, όπου σύμφωνα με ενδείξεις των μυστικών υπηρεσιών, αναμενόταν η πρώτη επίθεση. Χάρη στην αποτελεσματική αντίδραση της κουβανικής αεροπορίας και την αντίσταση της πολιτοφυλακής, η αμερικανική εισβολή απέτυχε, ενώ το στράτευμα του Γκεβάρα παρέμεινε σε αμυντική διάταξη και ανενεργό, καθώς η συγκέντρωση αμερικανικών ναυτικών δυνάμεων κοντά στο Πινάρ ντελ Ρίο αποτέλεσε τελικά προσπάθεια αντιπερισπασμού.
☆Συνεχίζοντας το έργο του ως υπουργός βιομηχανίας, επεδίωξε να προωθήσει την ταχεία εκβιομηχάνιση της χώρας, πρόγραμμα που υπήρξε όμως πρόωρο, αντιμετωπίζοντας πολλές δυσκολίες στην εφαρμογή του και καταλήγοντας σε αποτυχία. Τον Αύγουστο του 1961 συμμετείχε στις συνεδριάσεις της ολομέλειας του Διαμερικανικού Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου, καταψηφίζοντας το δεκαετές σχέδιο του Τζον Φ. Κένεντι «Συμμαχία για την Πρόοδο» (Alliance for Progress), το οποίο χαρακτήριζε ως μία προσπάθεια αναχαίτισης των επαναστατικών κινημάτων στη Λατινική Αμερική και κατασκεύασμα κατά της Κούβας. Την ίδια περίπου περίοδο, διαδραμάτισε ενεργό ρόλο στην απόφαση εγκατάστασης σοβιετικών πυραύλων στο έδαφος της Κούβας, γεγονός που δεν πέρασε απαρατήρητο από τις μυστικές υπηρεσίες των Ηνωμένων Πολιτειών, οδηγώντας τελικά στην Κρίση των πυραύλων, τον Οκτώβριο του 1962.
Σε ότι αφορά την οικονομική πολιτική, ο Τσε Γκεβάρα ήταν αντίθετος στην αντιγραφή του σοβιετικού οικονομικού μοντέλου της «οικονομικής αυτοδιαχείρισης», καθώς θεωρούσε πως οι ιδιαίτερες συνθήκες της Κούβας απαιτούσαν διαφορετικές πρακτικές και υπερασπιζόταν το συγκεντρωτισμό στον τομέα της βιομηχανίας.
Απομάκρυνση από την Κούβα
☆Στις 11 Δεκεμβρίου του 1964 εκπροσώπησε την Κούβα στη Συνδιάσκεψη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Στην ομιλία του ξεχωρίζει η έντονη διαμαρτυρία του ενάντια στην πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών και τις λατινοαμερικανικές δικτατορίες, η συμπαράταξή του στο θέμα του πυρηνικού αφοπλισμού και το ειρηνευτικό σχέδιο που προτείνει για την Καραϊβική. Λίγες ημέρες αργότερα, ξεκίνησε μία τρίμηνη διεθνή περιοδεία, κατά την οποία επισκέφτηκε την Αλγερία, την Κίνα, τη Γκάνα, τη Γουινέα, το Μάλι, το Κονγκό, την Τανζανία, με μικρές στάσεις στο Παρίσι, την Ιρλανδία και την Πράγα. Στις 24 Φεβρουαρίου, έλαβε μέρος στη διάσκεψη του δεύτερου Οικονομικού Σεμιναρίου Αφροασιατικής Αλληλεγγύης, πραγματοποιώντας την τελευταία δημόσια παρουσία στο διεθνές προσκήνιο. Η ομιλία του προκάλεσε αρκετές εντάσεις στο σοβιετικό μπλοκ, δηλώνοντας πως οι σοσιαλιστικές χώρες όφειλαν να επωμιστούν το κόστος των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων, ενώ θεωρείται πιθανό πως προκάλεσε επίσης ρήξη στη σχέση του με τον Κάστρο, αν και δεν υπάρχει καμία σχετική αναφορά στα απομνημονεύματα του ίδιου του Γκεβάρα. Τον Μάρτιο του 1964, επέστρεψε στην Αβάνα.
Οι διαφορές του με τον Κάστρο σε ό,τι αφορά τις σχέσεις της Κούβας με την Σοβιετική Ένωση ή την οικονομική πολιτική πιθανώς συνέβαλαν στην απόφαση του Τσε να εγκαταλείψει την Κούβα, σκοπεύοντας να μεταφέρει την επανάσταση σε όλον τον κόσμο. Την 1η Απριλίου συνέταξε το αποχαιρετιστήριο γράμμα του προς τον Φιντέλ Κάστρο.

Κονγκό
Πρώτος σταθμός του Τσε Γκεβάρα, μετά τη φυγή του από την Κούβα υπήρξε το Κονγκό (σημερινή Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό), ενισχύοντας και βοηθώντας οργανωτικά τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό. Μαζί με τον δεύτερο στην ιεραρχία Βικτόρ Ντρέκε και δώδεκα ακόμα Κουβανούς πολεμιστές, έφθασε εκεί στις 24 Απριλίου του 1965, ενώ λίγο αργότερα ακολούθησαν και άλλοι Κουβανοί, συνθέτοντας συνολικά μία φάλαγγα με περισσότερα από εκατό μέλη. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Αλγερίας εκείνη την περίοδο και φίλο του, Αχμέντ Μπεν Μπέλα, «η κατάσταση που κυριαρχούσε στην Αφρική, η οποία φαινόταν να διαθέτει μεγάλη δυναμική για μία επανάσταση, οδήγησε τον Τσε στο συμπέρασμα πως η Αφρική αποτελούσε τον αδύναμο κρίκο του ιμπεριαλισμού. Ήταν λοιπόν στην Αφρική που αποφάσιζε να αφιερώσει τις προσπάθειές του».. Η έλλειψη οργάνωσης και συνοχής των κονγκολέζικων δυνάμεων καταγράφεται στα ημερολόγια του Τσε Γκεβάρα ως ο κύριος λόγος της αποτυχίας της επανάστασης.
Στα τέλη του έτους, εγκατέλειψε το Κονγκό, μαζί με τους επιζώντες της κουβανικής ομάδας (έξι μέλη της είχαν πεθάνει σε μάχη) και πέρασε τους επόμενους έξι μήνες στο Νταρ ες Σαλάμ της Τανζανίας. Στο διάστημα αυτό, ολοκλήρωσε μία σειρά χειρόγραφων σημειώσεων σχετικά με την εμπειρία του στο Κονγκό, ενώ εργάστηκε επίσης πάνω σε δύο ακόμα βιβλία, φιλοσοφικών και οικονομικών σημειώσεων. Το Φεβρουάριο του 1966 ταξίδεψε μεταμφιεσμένος και με πλαστό διαβατήριο, με προορισμό την Πράγα. Εκεί άρχισε να επεξεργάζεται την ιδέα ενός νέου αντάρτικου στη Λατινική Αμερική, με αρχικό στόχο το Περού και αργότερα εστιάζοντας στη Βολιβία.

Βολιβία
Μετά από μία σύντομη παραμονή στην Αβάνα, ο Γκεβάρα εγκαταστάθηκε στην Βολιβία και ειδικότερα στην ορεινή περιοχή Νιανκαουασού (Ñancahuazú), όπου επρόκειτο να οργανωθεί ο πυρήνας του αντάρτικου στρατού, του οποίου τα μέλη είχαν εκπαιδευτεί νωρίτερα στην Κούβα. Ο Τσε κατέγραψε τα βιώματά του εκείνο το διάστημα, στον ελεύθερο χρόνο που διέθετε, κρατώντας τις σημειώσεις που αργότερα εκδόθηκαν σε βιβλίο. Οι συγκρούσεις με τον βολιβιανό στρατό ήταν τακτικές. O Τσε Γκεβάρα και οι αντάρτες του δεν κατάφεραν να προσελκύσουν τους φτωχούς Βολιβιανούς αγρότες και η προσπάθειά του να φέρει την επανάσταση και στην Βολιβία κατέληξε σε αποτυχία. Ένας σημαντικός λόγος για την αποτυχία αυτή ήταν το γεγονός ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα της Βολιβίας δεν τον υποστήριξε στην προσπάθειά του. Επιπλέον, ιδιαίτερης σημασίας υπήρξε και η ενίσχυση του βολιβιανού στρατού από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Στις 8 Οκτωβρίου, η ομάδα των ανταρτών καθοδηγούμενη από τον Τσε Γκεβάρα, περικυκλώθηκε. Κατά τη διάρκεια της τελικής μάχης, στην περιοχή του φαραγγιού του Τσούρο, η ομάδα αναγκάστηκε να διασκορπιστεί και ο Γκεβάρα τραυματίστηκε στη δεξιά κνήμη, ενώ συγχρόνως το όπλο του αχρηστεύτηκε από έναν πυροβολισμό. Τελικά συνελήφθη και αργότερα μεταφέρθηκε στον πλησιέστερο οικισμό Λα Χιγκέρα. Την καταδίωξη του Τσε Γκεβάρα στη Βολιβία παρακολουθούσε επίσης η CIA, με επικεφαλής τον πράκτορα Φέλιξ Ροντρίγκεζ (Félix Rodríguez), ο οποίος μετέφερε την πληροφορία της σύλληψής του στο αρχηγείο της υπηρεσίας του και σύντομα μετέβη ο ίδιος στη Λα Χιγκέρα.

Η σύλληψη και το τέλος
Οκτωβρίου 1967. Εκείνη την Κυριακή ο καιρός ήταν ζεστός, και στις οκτώμισι το βράδυ περιφερόμαστε με έναν άγγλο φίλο στην κεντρική πλατεία της Σάντα Κρουζ στην ανατολική Βολιβία, όταν κάποιος μας έγνεψε από το τραπεζάκι ενός καφενείου.
"Έχω νέα για σας", μας είπε. "Ο Τσε;", ρωτήσαμε, γιατί το ενδεχόμενο να συλληφθεί ο Τσε στριφογύριζε στο μυαλό μας από μία εβδομάδα. Πριν από λίγες ημέρες βρισκόμαστε στη μικρή πόλη Βαγεγκράντε και είχαμε ακούσει το συνταγματάρχη Χοακίν Σεντένο Ανάγια, διοικητή της όγδοης μεραρχίας των βολιβιανών ενόπλων δυνάμεων, να εκφράζει τη βεβαιότητα ότι τα στρατεύματά του θα βάλουν τον Τσε στο χέρι πριν από το τέλος της εβδομάδας. Μας εξήγησε μάλιστα ότι είχαν ενισχυθεί από 600 "ρέιντζερ", φρέσκους από το στρατόπεδο εκπαίδευσης που διηύθυναν οι Ειδικές Δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών βορείως της Σάντα Κρουζ. Είπε ακόμη πώς έγινε η περικύκλωση των ανταρτών. Δυνατότητα διαφυγής υπήρχε μόνο από τη μία πλευρά, κι εκεί ο στρατός είχε σκορπίσει στρατιώτες μεταμφιεσμένους σε αγρότες, ώστε να σημάνουν αμέσως συναγερμό μόλις δουν τους αντάρτες να περνούν από αυτό το σημείο. Από τα στοιχεία που μας είχαν δώσει κάτοικοι ενός χωριού στο οποίο μπήκαν οι αντάρτες περί το τέλος Σεπτεμβρίου, καθώς και από τη μαρτυρία δύο ανταρτών που είχαν συλληφθεί, δεν μας έμενε η παραμικρή αμφιβολία ότι ο Τσε ήταν ο επικεφαλής τούτης της περικυκλωμένης ομάδας.
"Ο Τσε συνελήφθη", μας είπε ο γνωστός μας στο καφενείο, "αλλά είναι τραυματισμένος σοβαρά και μπορεί να μη βγάζει τη νύχτα. Οι υπόλοιποι αντάρτες παλεύουν απεγνωσμένα να τον πάρουν πίσω, ενώ ο διοικητής του λόχου ζητά να τους στείλουν ελικόπτερο ώστε να μπορέσουν να τον φυγαδεύσουν μακριά. Ο διοικητής είναι σε τέτοια αναστάτωση, ώστε τα λόγια του ήταν εντελώς ακατάληπτα. Το μόνο που κατόρθωσαν να ξεχωρίσουν εκείνοι που τον άκουγαν ήταν η κραυγή 'Τον πιάσαμε, τον πιάσαμε'".
Ο πληροφοριοδότης μας συνέχισε λέγοντας ότι πρέπει να νοικιάσουμε ελικόπτερο και να πετάξουμε αμέσως στην περιοχή των ανταρτών. Δεν ήξερε αν ο Τσε ήταν ακόμη ζωντανός ή αν είχε πεθάνει, αλλά διαισθανόταν ότι οι πιθανότητες να ζήσει ήταν πλέον ελάχιστες. Δεν είχαμε χρήματα να νοικιάσουμε ελικόπτερο, ακόμη κι αν υπήρχε κάποιο διαθέσιμο, άσε που σε κάθε περίπτωση στη Βολιβία είναι αδύνατη η πτήση μετά τη δύση του ήλιου. Έτσι νοικιάσαμε ένα τζιπ και στις 4 το πρωί της Δευτέρας 9 Οκτωβρίου πήραμε το δρόμο για τη Βαγεγκράντε.
Φθάσαμε πεντέμισι ώρες αργότερα και κατευθυνθήκαμε αμέσως στο αεροδρόμιο. Ο μισός πληθυσμός της μικρής πόλης έμοιαζε να περιμένει εκεί, οι μαθητές ντυμένοι στα άσπρα και οι ερασιτέχνες φωτογράφοι ανυπόμονοι να εξασφαλίσουν φωτογραφίες των νεκρών ανταρτών. Μόλις πριν από δύο εβδομάδες, εδώ είχαν φέρει το σώμα του βολιβιανού αντάρτη "Κόκο" Περέντο και του Κουβανού "Μιγκέλ". Και στο νεκροταφείο κοντά στο αεροδρόμιο είχε ήδη ταφεί η "Τάνια", η όμορφη αντάρτισσα που σκοτώθηκε με άλλους εννέα στις 31 Αυγούστου στο Ρίο Γκράντε, σε ενέδρα όπου οδηγήθηκε με μπαμπεσιά. Οι κάτοικοι της Βαγεγκράντε έχουν πλέον εθιστεί σε τούτα τα πήγαιν' έλα του στρατού.
Τα παιδιά έμοιαζαν περισσότερο αναστατωμένα. Έδειχναν με το χέρι στο βάθος του ορίζοντα και χοροπηδούσαν, καθώς τα μάτια τους βλέπουν μακρύτερα από τα μάτια των ενηλίκων. Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα διακρίναμε ένα σημαδάκι στον ουρανό που σύντομα μεταμορφώθηκε σε ελικόπτερο. Μετέφερε δύο νεκρούς φαντάρους, δεμένους στα πέδιλά του. Τους έλυσαν βιαστικά και τους φόρτωσαν χωρίς πολλά πολλά σε ένα φορτηγό για να τους κουβαλήσει στην πόλη. Καθώς όμως το πλήθος διαλυόταν, εμείς μείναμε πίσω και φωτογραφίσαμε τα κιβώτια με τα ναπάλμ, προσφορά των βραζιλιάνικων ενόπλων δυνάμεων, που βρίσκονταν στην περιφέρεια του αεροδρομίου. Και με τηλεφακό πήραμε φωτογραφίες ενός άνδρα με πράσινη στολή χωρίς διακριτικά, για τον οποίο μάθαμε ότι είναι πράκτορας της CIA.
Τέτοια επίδειξη θράσους από ξένους δημοσιογράφους -γιατί ήμαστε οι πρώτοι που έφθασαν στη Βαγεγκράντε- δεν ήταν νοητή, κι έτσι ο πράκτορας της CIA συνοδευόμενος από μερικούς βολιβιανούς αξιωματικούς επιχείρησε να μας πετάξει έξω από την πόλη. Ήμαστε όμως εφοδιασμένοι με κάμποσα διαπιστευτήρια ώστε να μπορούμε να αποδείξουμε την "καλή μας πίστη", οπότε ύστερα από αρκετή συζήτηση μας επιτράπηκε να παραμείνουμε. Το ένα και μοναδικό ελικόπτερο σηκώθηκε και πάλι και κατευθύνθηκε προς την εμπόλεμη ζώνη, τριάντα περίπου χιλιόμετρα νοτιοδυτικά, μεταφέροντας και το συνταγματάρχη Σεντένο. Λίγο μετά τη μία το μεσημέρι επέστρεψε με το συνταγματάρχη θριαμβευτή, ανίκανο να κρύψει το πλατύ του χαμόγελο. Ο Τσε πέθανε, ανακοίνωσε. Είδε το πτώμα και δεν χωρά η παραμικρή αμφιβολία. Ο συνταγματάρχης Σεντένο είναι έντιμος άνθρωπος, άμαθος να αποκαλύπτει περισσότερα από τα απολύτως απαραίτητα και δεν υπήρχε λόγος να τον αμφισβητήσουμε. Τρέξαμε στο μικρό ταχυδρομικό γραφείο και δώσαμε τα τηλεγραφήματά
μας προς τον έξω κόσμο σε έναν αιφνιδιασμένο και δύσπιστο υπάλληλο. Κανείς μας δεν πίστευε και πολύ ότι θα κατάφερναν να φθάσουν στον προορισμό τους.
Τέσσερις ώρες αργότερα, στις 5 ακριβώς, το ελικόπτερο γύρισε και πάλι, κουβαλώντας αυτή τη φορά ένα και μοναδικό μικρό σώμα δεμένο στα πέδιλά του. Αντί όμως να προσγειωθεί κοντά στο σημείο που βρισκόμαστε, όπως έκανε τις προηγούμενες φορές, σταμάτησε στο κέντρο του αεροδρομίου, μακριά από τα αδιάκριτα μάτια των δημοσιογράφων. Αμέσως μας απαγορεύτηκε να διασπάσουμε τον κλοιό που σχημάτισαν αποφασισμένοι στρατιώτες. Πολύ γρήγορα, το πτώμα φορτώθηκε σε ένα κλειστό βαν μάρκας σέβρολετ που ξεκίνησε με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Πηδήξαμε στο τζιπ που περίμενε εκεί δίπλα και ο τολμηρός οδηγός μας πήρε το βαν στο κατόπι. Σε απόσταση ενός περίπου χιλιομέτρου, η σέβρολετ έκανε μια απότομη στροφή και μπήκε στον περίβολο ενός νοσοκομείου. Οι στρατιώτες επιχείρησαν να κλείσουν την πύλη προτού περάσουμε, αλλά ήμαστε αρκετά κοντά και τους εμποδίσαμε να το πετύχουν.
Η σέβρολετ ανηφόρισε μια απότομη πλαγιά και σταμάτησε μπροστά σε ένα μικρό παράπηγμα με καλαμωτή οροφή και τη μία πλευρά ανοιχτή στον ουρανό. Κατεβήκαμε από το τζιπ και τρέξαμε στην πίσω πόρτα του βαν προτού ανοίξει. Την ώρα που άνοιγε, πετάχτηκε έξω ο πράκτορας της CIA, ουρλιάζοντας στα αγγλικά: "Εντάξει, ας ξεκουμπιστούμε τώρα γρήγορα". Ο κακομοίρης ούτε που μπορούσε να φανταστεί ότι δύο άγγλοι δημοσιογράφοι περίμεναν στις δύο πλευρές της πόρτας.
Μέσα στο βαν, πάνω σε φορείο, βρισκόταν η σορός του Τσε Γκεβάρα. Δεν αμφέβαλα ούτε στιγμή ότι ήταν αυτός. Τον είχα δει μία και μοναδική φορά πριν από τέσσερα ακριβώς χρόνια στην Αβάνα και δεν ήταν από τις μορφές που ξεχνάς εύκολα. Από τότε, η προσωπική μου ανάμνηση είχε αναμφίβολα επηρεαστεί από τις συχνές φωτογραφίες του στον τύπο και ομολογώ ότι είχα λησμονήσει το κορακίσιο χρώμα του μικρού γενιού του. Μου φάνηκε πιο κοντός και πιο αδύνατος απ' ό,τι θυμόμουν. Οι μήνες της ζωής στη ζούγκλα είχαν προφανώς αφήσει τα ίχνη τους. Παρά τα ερωτηματικά, δεν υπήρχε καμία απολύτως αμφιβολία ότι επρόκειτο για τον Γκεβάρα. Όταν έβγαλαν έξω το πτώμα και το ακούμπησαν σε ένα πρόχειρο τραπέζι μέσα στο παράπηγμα που τους λιγότερο ταραγμένους καιρούς χρησίμευε για πλυσταριό, ήμουν πια βέβαιος ότι ο Γκεβάρα ήταν νεκρός.
Το σχήμα του γενιού, το περίγραμμα του προσώπου και τα πλούσια κυματιστά μαλλιά δεν μπορούσαν να ανήκουν σε άλλον. Φορούσε πράσινη στολή εκστρατείας στο χρώμα της ελιάς και ένα τζάκετ με φερμουάρ. Στα πόδια φορούσε πράσινες ξεθωριασμένες κάλτσες και χειροποίητα παπούτσια. Καθώς ήταν ντυμένος, δυσκολευόμουν να δω πού ακριβώς είχε πληγωθεί. Είχε δύο φανερές οπές στη βάση του λαιμού και αργότερα, όταν καθάριζαν το σώμα, είδα μία ακόμη πληγή στο στομάχι. Δεν αμφισβητώ ότι είχε πληγές στα πόδια και κοντά στην καρδιά, αλλά δεν τις είδα.
Οι γιατροί εξέταζαν τις πληγές του λαιμού και η πρώτη μου αντίδραση ήταν να υποθέσω ότι έψαχναν για τη σφαίρα, αλλά στην πραγματικότητα ετοίμαζαν το σωληνάκι που θα οδηγούσε τη φορμόλη στο σώμα για να το συντηρήσει. Ένας από τους γιατρούς άρχισε να καθαρίζει τα χέρια του νεκρού αντάρτη που ήταν καλυμμένα με αίμα. Αλλά κατά τα άλλα δεν υπήρχε τίποτε απωθητικό στο πτώμα. Ο Τσε έμοιαζε ζωντανός. Τα μάτια του ήταν ανοιχτά και λαμπερά, και δεν δυσκολεύτηκαν καθόλου να του τραβήξουν το χέρι έξω από το τζάκετ. Πρέπει να μην είχε πεθάνει πριν από πολλές ώρες και τη στιγμή εκείνη δεν πίστευα ότι δολοφονήθηκε μετά τη σύλληψή του. Όλοι υποθέταμε τότε ότι πέθανε από τις πληγές του και από έλλειψη ιατρικής φροντίδας τις πρώτες ώρες του πρωινού της Δευτέρας.
Οι άνθρωποι γύρω από το πτώμα ήταν περισσότερο αποκρουστικοί από το νεκρό: Μια καλόγρια που δεν μπορούσε να κρύψει το χαμόγελό της και κάποιες φορές γελούσε δυνατά. Αξιωματικοί που κατέφθαναν με τις ακριβές τους μηχανές για να απαθανατίσουν τη σκηνή. Και, προφανώς, ο πράκτορας της CIA. Έμοιαζε να είναι επικεφαλής της όλης επιχείρησης και γινόταν έξαλλος κάθε φορά που κάποιος τον σημάδευε με τη φωτογραφική του μηχανή. "Από πού είσαι εσύ;", τον ρωτήσαμε στα αγγλικά, προσθέτοντας για πλάκα: "Από την Κούβα; Το Πόρτο Ρίκο;" Δεν έδειξε να διασκεδάζει και απάντησε κοφτά στα αγγλικά: "Από πουθενά". Τον ξαναρωτήσαμε αργότερα, αλλά τούτη τη φορά απάντησε στα ισπανικά "Que dice?" και υποκρίθηκε ότι δεν καταλαβαίνει αγγλικά. Ήταν ένας κοντός, γεροδεμένος τριανταπεντάρης με βαθουλωτά γουρουνίσια μάτια και κουρεμένο κεφάλι. Δύσκολο να καταλάβεις αν ήταν Βορειοαμερικάνος ή κουβανός εξόριστος, γιατί μιλούσε αγγλικά και ισπανικά με την ίδια ευκολία και χωρίς ίχνος ιδιαίτερης προφοράς. Αργότερα ανακάλυψα ότι λέγεται Εντι Γκονζάλες και ήταν ιδιοκτήτης νυχτερινού κέντρου στην Αβάνα πριν από την κουβανέζική επανάσταση.




To ημερολόγιο
Το ημερολόγιο που κρατούσε ο Ernesto Che Guevara για την επαναστατική του δράση στη Βολιβία αρχίζει στις 7 Νοεμβρίου 1966 με τις φράσεις «Μια νέα περίοδος αρχίζει σήμερα. Φθάσαμε στο κτήμα τη νύχτα». Εντεκα μήνες αργότερα, στις 7 Οκτωβρίου 1967, γράφει την τελευταία του σελίδα που αρχίζει με τις φράσεις «Εντεκα μήνες πέρασαν από την έναρξη του αντάρτικου. Η ημέρα πέρασε χωρίς περιπλοκές, σχεδόν βουκολικά...». Την επομένη συνελήφθη ύστερα από μάχη και δύο μέρες μετά εκτελέστηκε χωρίς δίκη, δηλαδή δολοφονήθηκε.
Ο Fidel Castro, φίλος και συναγωνιστής του Che Guevara, στην εισαγωγή του στο Ημερολόγιο του Che Guevara, που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 1968, γράφει τα εξής: «Ο Che και το εκπληκτικό του παράδειγμα κερδίζουν αυξανόμενη δύναμη στον κόσμο. Οι ιδέες του, η εικόνα του, το όνομά του είναι οι σημαίες του αγώνα εναντίον της αδικίας των καταπιεσμένων και των εκμεταλλευομένων και ξεσηκώνουν με πάθος το ενδιαφέρον των φοιτητών και των διανοουμένων σε όλον τον κόσμο... Λίγες φορές στην Ιστορία, ίσως ποτέ, ένα πρόσωπο, ένα όνομα, ένα παράδειγμα είχε καταστεί παγκόσμιο με τέτοια ταχύτητα και παθιασμένη δύναμη. Και αυτό επειδή ο Che ενσωματώνει στην καθαρότερη και πιο ανιδιοτελή μορφή του το διεθνιστικό πνεύμα που χαρακτηρίζει τον κόσμο σήμερα και που θα τον χαρακτηρίζει πιο πολύ αύριο».
Τριάντα χρόνια μετά, το διεθνιστικό πνεύμα έχει εξασθενήσει μέχρις εξαφανίσεως, αλλά η μορφή και οι ιδέες του Che Guevara διατηρούν τη λάμψη τους. Ακριβώς γι' αυτούς τους λόγους η ιστορία του Che Guevara βρίσκει σήμερα μιαν απροσδόκητη προβολή, από την οποία κανείς δεν κινδυνεύει και πολλοί έχουν να κερδίσουν. Γίνεται πρωτοσέλιδο σε εφημερίδες και εξώφυλλο σε περιοδικά για τα οποία ο Che Guevara θα εξέφραζε, αν μπορούσε, μόνο περιφρόνηση. Η μορφή του και το όνομά του ταυτίζονται, από ευφυείς βιομηχάνους και εμπόρους, με καταναλωτικά προϊόντα από τα οποία θα προκύψει κέρδος. Καφέδες, μπίρες, μπλουζάκια, ρολογάκια κλπ. θα φέρουν το όνομα και τη μορφή του Che Guevara.
Αναρωτιέται κανείς, γιατί όλα αυτά; Η προφανής απάντηση: γιατί έτσι κερδίζουν. Το αποτέλεσμα μιας πράξης όμως δεν μας υποδεικνύει κατ' ανάγκη και το κίνητρο αυτής της πράξης. Η εμπορευματοποίηση του ονόματος και της εικόνας ασφαλώς θα φέρουν κέρδη, αλλά από αυτό και μόνο δεν μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το κέρδος ήταν το κίνητρο.
Ορισμένοι γράφουν ότι η σημερινή «ανάσταση» του Che Guevara ¬ με τις πολλές εκδηλώσεις, με τα πολλά δημοσιεύματα και γενικά με την ποικιλότροπη αναφορά στο όνομά του και στη δράση του ¬ οφείλεται στο ότι ο Che Guevara αποτελεί πλέον πολιτιστικό και όχι πολιτικό σύμβολο, αποτελεί πρότυπο ηθικής στάσης και όχι πολιτική πρόταση. Το να αποκαλείται ένας επαναστάτης πρότυπο ηθικής στάσης είναι περίπου ταυτολογία (κυρίως όταν ο θάνατος δεν επέτρεψε τη φθορά του χρόνου ή / και της εξουσίας) και φυσικά δεν εξηγεί τίποτε. Εξάλλου ποιος από όσους κερδίζουν από την εκμετάλλευση της μνήμης του ενδιαφέρεται για την ηθική των ανθρώπων της εποχής μας; Η άποψη ότι η εικόνα του Che Guevara αποτελεί πολιτιστικό και όχι πολιτικό σύμβολο είναι τουλάχιστον ανόητη και άνευ περιεχομένου.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για την «αναβίωση» του Che Guevara. Οι ομοϊδεάτες και παλιοί σύντροφοί του στην Κούβα, στη Βολιβία και αλλού τιμούν τη μνήμη του και εκφράζουν την αγάπη και τον σεβασμό τους. Οι βιογράφοι του ενδιαφέρονται να συμβάλουν στη γνώση της πρόσφατης ιστορίας, με την οποία η ζωή του Che Guevara ήταν συνυφασμένη. Υπάρχουν όμως και οι άλλοι, εκείνοι που δεν ενδιαφέρονται για τη μνήμη του ή για την ιστορία του, αλλά για τη με το αζημίωτο γελοιοποίηση και τον εξευτελισμό του. Διότι η εμφάνιση της μορφής του Che Guevara εκεί όπου συνήθως βλέπουμε τον Micky Mouse ή τη Μέριλιν Μονρό ισοδυναμεί με μια προσπάθεια ταύτισής του με ζωοειδείς παιδικούς ήρωες και με σύμβολα του sex, με ουσιαστικό στόχο τη γελοιοποίηση του νεκρού επαναστάτη.
Ευτυχώς η εξέλιξη της Ιστορίας δεν βρίσκεται στα χέρια των πολιτικών, των ιστορικών ή των παμπόνηρων εμπόρων, και όταν η ανάγκη προκύψει η κοινωνία θα αναπτύξει νέους επαναστάτες και νέους αρχηγούς.


ΓΡΑΜΜΑ στον FIDEL

Φιντέλ,
Αυτή την ώρα θυμάμαι πολλά πράγματα, τότε που σ΄ αντάμωσα στης Μαρία Αντονια, τότε που μου πρότεινες να έρθω, θυμάμαι όλη την ένταση της προετοιμασίας.
Μια μέρα ήρθαν να ρωτήσουν ποιος έπρεπε να ειδοποιηθεί σε περίπτωση θανάτου και η υπαρκτή δυνατότητα του πράγματος μας είχε εντυπωσιάσει. Μετά το μάθαμε ότι ήταν αλήθεια, ότι σε μια επανάσταση (αν είναι αληθινή) ΄η είσαι νικητής ΄η πεθαίνεις. Πολλοί έπεσαν στο δρόμο της νίκης.
Σήμερα, όλα έχουν ένα τόνο λιγότερο δραματικό, γιατί είμαστε πιο ώριμοι, γιατί το γεγονός επαναλαμβάνεται. Νιώθω ότι έχω εκπληρώσει το μερτικό απ΄ το χρέος μου που μ΄ έδενε με την κουβανέζικη επανάσταση σ΄ αυτό το έδαφος και σ΄ αφήνω, εσένα, τους συντρόφους, το λαό σου που τώρα πια είναι και δικός μου.
Παραιτούμαι κατά τους τύπους από τα καθήκοντα μου στην καθοδήγηση του κόμματος απ΄ τη θέση μου σαν υπουργού, απ΄ το βαθμό του ταγματάρχη, από τη νομική μου θέση σαν Κουβανέζου. Καμία νομική σχέση δεν με δένει με την Κούβα, αλλά μόνο δεσμοί άλλης φύσης που τα αξιώματα δεν μπορούν να τους σπάσουν.
Κάνοντας το ισοζύγιο της ζωής μου, πιστεύω ότι δούλεψα με αρκετή τιμιότητα και αφοσίωση για να εδραιωθεί η νίκη της επανάστασης. Το μόνο μου κάπως σοβαρό λάθος ήταν που δεν είχα μεγαλύτερη εμπιστοσύνη σε σένα από τις πρώτες στιγμές στη Σιέρα Μαέστρα και δεν είχα καταλάβει γρήγορα τις αρετές σου του ηγέτη και του επαναστάτη.
Από τότε έζησα υπέροχες μέρες κι ένιωσα την περηφάνια πλάι σου να ανήκω στο λαό μας στις φωτεινές και θλιβερές μέρες της κρίσης στην Καραϊβική. Σπάνια πολιτικός μπόρεσε να λάμψει πιο πολύ εκείνες τις μέρες. Είμαι περήφανος που σ΄ ακολούθησα χωρίς δισταγμούς, που ταυτίστηκα με τον τρόπο που σκέφτεσαι, που βλέπεις και που κρίνεις τους κίνδυνους και τις αρχές μας.
Άλλες «σιερρας» του κόσμου απαιτούν τη συμβολή των ταπεινών μου προσπαθειών. Εγώ μπορώ να κάνω ότι εσένα δεν σου είναι δυνατό απ΄ τις ευθύνες που έχεις όντας επικεφαλής της Κούβας, και ήρθε η ώρα να χωρίσουμε. Πρέπει να ξέρεις ότι το κάνω με ένα ανακάτωμα χαράς και θλίψης. Εδώ αφήνω το πιο γνήσιο μέρος των ελπίδων μου σαν δημιουργού κι ότι έχω πιο αγαπημένο μέσα στους ανθρώπους που αγαπώ, και αφήνω ένα λαό που με δέχτηκε σαν παιδί του. Αυτό θα εξακολουθεί να αποτελεί ένα μέρος της ψυχής μου. Θα πάρω μαζί μου στα καινούργια πεδία των μαχών την πίστη που μου ενέπνευσες, το επαναστατικό πνεύμα του λαού μου, τη συναίσθηση ότι εκτελώ το πιο ιερό καθήκον: να αγωνίζομαι ενάντια στον ιμπεριαλισμό όπου κι αν βρίσκεται. Τούτο με παρηγορεί και μαλακώνει εκατό φορές τον οποιονδήποτε σπαραγμό.
Επαναλαμβάνω ότι απαλλάσσω την Κούβα από κάθε ευθύνη εκτός από εκείνη που απορρέει από το παράδειγμα της. Ότι αν έρθει για μένα η αποφασιστική ώρα κάτω από άλλους ουρανούς, η τελευταία μου σκέψη θα είναι γι΄ αυτό το λαό και ξεχωριστά για μένα. Ότι σ΄ ευγνωμονώ για τη διδαχή σου και το παράδειγμα σου και θα προσπαθήσω να μείνω πιστός σ΄ αυτά ίσαμε τις τελευταίες συνέπειες των πράξεων μου. Ότι είχα ταυτισθεί πάντα με την εξωτερική πολιτική της Επανάστασης μας και θα εξακολουθώ να το κάνω πάντα. Ότι παντού όπου κι αν βρεθώ θα Νιώθω την ευθύνη ότι είμαι ένας Κουβανέζος επαναστάτης και σαν τέτοιος θα ενεργώ πάντα. Ότι δεν αφήνω κανένα υλικό αγαθό στα παιδιά μου και στη γυναίκα μου και δεν παραπονιέμαι καθόλου γι΄ αυτό. Με ευχαριστεί που έγινε έτσι. Ότι δεν ζήτω τίποτα γι΄ αυτά, γιατί το κράτος θα τους δώσει ότι τους χρειάζεται για να ζήσουν και να μορφωθούν.
Θα είχα πολλά πράγματα να πω, σε σένα και στο λαό μας, μα Νιώθω ότι τα λόγια δεν είναι απαραίτητα, ότι δεν μπορούν να εκφράσουν αυτό που θα ήθελα και δεν υπάρχει λόγος να μουτζουρώσω κι άλλο χαρτί.

Ως τη νίκη πάντοτε: Πατρίδα ή Θάνατος.

Σε ασπάζομαι με όλη την επαναστατική μου φλόγα,
Τσε
1965


ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
του ΤΣΕ ΓΚΕΒΑΡΑ

Σύντροφοι,

Συναντιόμαστε άλλη μια φορά, την παραμονή της Διεθνούς Εργατικής Γιορτής για να τιμήσουμε τους συντρόφους εκείνους που ξεχώρισαν με τις προσπάθειές τους στις παραγωγικές υπηρεσίες της χώρας μας, στις υπηρεσίες του ευγενούς σκοπού της οικοδόμησης του σοσιαλισμού, σαν πρωτοπόροι εργάτες σε κάθε μια απ' τις επιχειρήσεις στις οποίες μοιράζεται το υπουργείο μας.
Τους δώδεκα προηγούμενους μήνες, είχαμε περιοδικές συζητήσεις με τους συντρόφους εκείνους που, μήνα με το μήνα με την αφοσίωσή τους στην εργασία, ξεχώρισαν ανάμεσα στους εργάτες των επιχειρήσεών μας.
Έχουμε επαναλάβει ξανά και ξανά ότι, στην περίπτωση των πρωτοπόρων εργατών, η υπερβολική μετριοφροσύνη δεν είναι αρετή αλλά μειονέκτημα, ότι ο πρωτοπόρος εργάτης πρέπει με να δίνει παράδειγμα, πρέπει να το κάνει κατανοητό, να μεταδώσει τον ενθουσιασμό του, και να δει ότι η δική του ατομική προσπάθεια μετατράπηκε σε μια προσπάθεια συλλογική όλων των εργατών και των εργοστασίων της χώρας, ότι οι δυνάμεις των εργοστασίων πρώτης γραμμής, όλων των κέντρων παραγωγής, ότι μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα της δουλειάς και τη συνείδηση των ανθρώπων, για να κατακτηθεί η υλική επάρκεια που χρειάζεται για το χτίσιμο του σοσιαλισμού και τη δημιουργία ισχυρής συνείδησης στους απογόνους του, πράγμα που χρειάζεται για τη διατήρηση του σοσιαλισμού.
Ολόκληρο το χρόνο αυτά τα δύο έργα εκπληρώθηκαν. Όχι τέλεια, όχι χωρίς σοβαρές παραλείψεις, όχι χωρίς λάθη, καυγάδες, βήματα προς τα πίσω, αλλά με πολύ ενθουσιασμό και πλήρη αφοσίωση στο έργο μας, καταφέραμε το 1962 να δημιουργήσουμε μια ισχυρή κοινωνική βάση.
Συνεισφέραμε και εμείς στην ανάπτυξη της επαναστατικής συνείδησης ολόκληρου του κόσμου όταν, μπροστά στην αμερικάνικη πυρηνική απειλή, ο λαός μας ξεσηκώθηκε και έδωσε μια απάντηση που αναμφίβολα θα μείνει στην ιστορία. Ήταν παράδειγμα του πώς μια επανάσταση μπορεί να αντιμετωπίσει μεγάλο κίνδυνο, ακόμα και τον κίνδυνο της πυρηνικής καταστροφής - μια απειλή άγνωστη σε άλλες κοινωνίες στην παγκόσμια ιστορία-, και πώς με επαναστατική συνείδηση, θέληση για τη νίκη και τη συμπαράσταση ολόκληρου του σοσιαλιστικού στρατοπέδου και όλων των ελευθέρων ανθρώπων τους κόσμου, ένας μικρός λαός, που ζει δίπλα στην πιο μεγάλη ιμπεριαλιστική δύναμη της γης, μπορεί να θριαμβεύσει, να διατηρήσει την αυτονομία του και, το πιο σημαντικό, να συνεχίσει το χτίσιμο της κοινωνίας του.

Το κύριό έργο που μας ανατέθηκε, σύντροφοι, σ' αυτό που θα ονομαζόταν οχυρώματα της οικονομίας, είναι ατέρμονη κατασκευή, άσχετα με τις δυσκολίες και τους κινδύνους που πρέπει να ξεπεραστούν. Και ανταποκρινόμαστε σ' αυτό το έργο.

Κάθε χρόνο τα καταφέρνουμε και καλύτερα. Κάθε χρόνο μαθαίνουμε από τα λάθη μας και τις εμπειρίες των άλλων. Δημιουργούμε τη βάση για μια ισχυρή, αυτόνομη και αυτοδύναμη οικονομία που θα στηρίζεσαι στη γεωργία, που με τη σειρά της θα στηρίζεται στο γόνιμο έδαφος, το ευνοϊκό κλίμα και τη μικρή πληθυσμιακή πυκνότητα. Αλλά ο αναλφαβητισμός δε σημαίνει έλλειψη πολιτισμού καθώς η ανάγνωση και η γραφή είναι μοναχά το πρώτο βήμα του πολιτισμού.

Οι καινούργιες διαδικασίες προχωρούν με γιγάντια βήματα. Πολύ γρήγορα το να είσαι τεχνικός σ' αυτή τη χώρα θα προϋποθέτει τη γνώση δύο ή περισσότερων ξένων γλωσσών. Ο τεχνικός πρέπει να είναι ικανός να η ανάγνωση βιβλία στο αντικείμενο σε ξένες γλώσσες. Πρέπει να μάθει να διαβάζει γιατί οι καπιταλιστές έχουν προχωρήσει πολύ στον τεχνολογικό τομέα και πρέπει να μάθουμε να εκμεταλλευόμαστε τις γνώσεις τους.

Η αύξηση των προσόντων είναι βασική αποστολή για την κυβέρνηση και όλους τους ανθρώπους και δεν πρέπει να παραμεληθεί. Άντρες και γυναίκες, όταν θα είναι κουρασμένοι μετά απ' τη δουλειά, πρέπει να κάνουν το απαραίτητο διάβασμα και να συνεχίσουν έτσι να αυξάνουν τις γνώσεις τους.

Δεν είναι σημαντικό το ότι σε λίγες βδομάδες ή μήνες η απόσταση που καλύφθηκε φαίνεται μικρή. Αυτό είναι έργο χρόνων και ένα έργο δεν πρέπει ποτέ να τελειώνει. Το έργο αυτό είναι υπερβολικά δύσκολο για τον πρωτάρη, για τον εργάτη κάποιας ηλικίας που δεν έχει μάθει γραφή και ανάγνωση. Αλλά στο βαθμό που θα αποκτείται γνώση, θα ανάγεται η επιμόρφωση σε επαναστατικό καθήκον, κάτι λιγότερο ή περισσότερο επίπονο θα γίνει γι αυτό, και τελικά θα γίνει ανάγκη όλων. Τότε θα σταματήσει η προσπάθεια αυτή.

Σ' αυτό το σκοπό έχουν γίνει φοβερές προσπάθειες αλλά έχει καταναλωθεί και θα συνεχίσει να καταναλώνεται και ένα μεγάλο ποσό κοινωνικών αγαθών. Πιστεύουμε ότι η μόρφωση και η δημόσια υγεία είναι υπηρεσίες που στις οποίες ποτέ δεν μπορούμε να πούμε ότι ξοδεύουμε αρκετά για το λαό μας. Και όσο περισσότερα δίνουμε, τόσο καλύτερα θα είναι για όλους. Και έτσι θα συνεχίσουμε να δίνουμε όσο το δυνατόν περισσότερα.

Αλλά να θυμάστε, οι καθηγητές που διδάσκουν τους μαθητές-εργάτες κρατιούνται εκτός παραγωγής και καταναλώνουν, συνεπώς, κρατικά χρήματα που πρέπει να ανταποδοθούν στην κοινωνία εις διπλούν.

Πρέπει να απασχοληθούμε με άλλο ένα σημαντικό πρόβλημα, τη νέα μισθολογική κλίμακα και τις νόρμες εργασίας, δύο στενά συνδεδεμένα θέματα που συζητούμε πάνω από ένα χρόνο. Θυμάμαι ότι πέρσι την παραμονή της Πρωτομαγιάς σ αυτή την αίθουσα είχα ζητήσει συγγνώμη που δεν είχα τελειώσει με αυτό το πρόβλημα. Φέτος ξαναζητώ συγγνώμη, αλλά το θέμα της νέας μισθολογικής κλίμακας και των νορμών εργασίας έχει προχωρήσει πολύ. Και τον επόμενο μήνα θα αρχίσουν δοκιμασίες σε διάφορες βιομηχανίες, όχι μόνο στο υπουργείο μας, αλλά σε όλους τους κλάδους της οικονομίας. Τότε, θα έχουμε τελειοποιήσει το σύστημα δίνοντας ένα μισθό σε όλη τη χώρα και πιο δίκαια αποζημίωση. Αλλά πρέπει να υπάρξει αυστηρότητα σε κάτι που δεν έχει ξεκαθαριστεί ακόμη. Το νέο μισθολογικό σύστημα , με τις τρέχουσες νόρμες εργασίας, δεν σημαίνει μισθολογική αύξηση. Κάθε άλλο.

Εξηγήσαμε ότι ο πρώτος κλάδος στον οποίο εφαρμόστηκε αυτό, ο μεταλλευτικός -και μόνο σε μερικά ορυχεία - εξαιτίας της σχετικά χαμηλής πληρωμής, οι νέες νόρμες εργασίας και το νέο μισθολογικό σύστημα σήμαιναν μεγάλες μισθολογικές αυξήσεις για τους συντρόφους εκεί. Αλλά δε θα είναι το ίδιο σε όλους τους κλάδους.

Είναι κάποιοι εργάτες που προς το παρόν πληρώνονται ανάλογα με τον μέσο όρο, και άλλοι εργάτες που παίρνουν περισσότερα απ' το μέσο όρο.

Ξεκαθαρίσαμε επίσης ότι όλοι εκείνοι οι εργάτες των οποίων η αμοιβή είναι μεγαλύτερη απ' όση καθορίζει το νέο μισθολογικό σύστημα θα συνεχίσουν να παίρνουν κανονικό μισθό, αλλά χωρισμένο σε δύο μέρη: ένα που ανταποκρίνεται στην πραγματική του εργασία και ένα επίδομα έτσι ώστε να μην διαταραχθούν τα οικονομικά των συντρόφων εκείνων που έπαιρναν υψηλότερο μισθό τόσα χρόνια και κάτω από διαφορετικές συνθήκες, την περίοδο ανάπτυξης του καπιταλισμού με τις άναρχες παραγωγικές σχέσεις.

Ωστόσο, όλοι όσοι μπαίνουν στην παραγωγή θα πληρώνονται σύμφωνα με το νέο μισθολογικό σύστημα, και ένα απ' τα κύρια σημεία απ' τα οποία θα εξαρτάται η μισθολογική αύξηση θα είναι οι ικανότητες του εργάτη. Αυτό σημαίνει ότι οι εργάτες που ικανοποιητικά εκπληρώνουν τα στάνταρ της ποσότητας και της ποιότητας για ορισμένο χρόνο, αλλά που δεν μπορούν να ανέβουν αυτόματα στη βαθμολογική κλίμακα γιατί ανήκουν σε διαφορετική μισθολογική τάξη, θα έχουν τη δυνατότητα να ανεβάσουν το μισθό τους. Έτσι, οι ατομικές ικανότητες θα λαμβάνονται υπ' όψιν στον υπολογισμό του μισθού.

Όλα αυτά α τα εξηγήσει ο Υπουργός Εργασίας. Θα υπάρξουν συζητήσεις και μια ολόκληρη διαδικασία αποσαφήνισης, αφού είναι ένα τόσο δύσκολο έργο στο οποίο στηρίζεται ολόκληρη η εθνική οικονομία.

Σε μερικές περιπτώσεις, θα σημαίνει αύξηση για να διορθώσει μερικές πολύ χαμηλές αμοιβές. Σε άλλες, οι αμοιβές θα παραμείνουν σταθερές, ανάλογα με τα μέτρα που θα υιοθετηθούν απ' τις μελέτες. Σε άλλες περιπτώσεις, θα μειωθούν οι μισθοί, αλλά αυτοί οι σύντροφοι θα έχουν μοιρασμένο μισθό και έτσι δε θα πληγεί το εισόδημά τους.

Απλά, ένα μέρος του μισθού του, του ανήκει, ας πούμε, για ιστορικούς λόγους. Όταν αυτός ο εργάτης φύγει απ' τη δουλειά του, ο μισθός γι αυτό το πόστο γίνεται κανονικός, ο σταθερός κανονικός μισθός, και δεν είναι πια ο πραγματικός μισθός που έπαιρνε ο υποθετικός αυτός εργάτης.

Για να τελειώσω αυτό το λόγο - λίγο μεγάλος, λίγο βαρετός - θέλω να σας υπενθυμίσω, σύντροφοι, την ευθύνη που όλοι ανεξαιρέτως έχουμε. Σήμερα βρισκόμαστε εδώ για να τιμήσουμε τους καλύτερούς μας εργάτες, τους εργάτες πρώτης γραμμής. Και τιμούμε επίσης τις εργατικές αντιπροσωπείες που ήρθαν να μας επισκεφτούν απ' όλο τον κόσμο

Είμαστε μια βιτρίνα, ένας καθρέφτης στον οποίο οι Αμερικάνοι μπορούν να δουν, και πρέπει να δουλεύουν για να αυξάνουμε τις ικανότητές μας κάθε μέρα σε βάρος των αδυναμιών μας. Δεν πρέπει να εφαρμόσουμε την τακτική του κρυψίματος των αδυναμιών μας. Κάτι τέτοιο δε θα ήταν ούτε τίμιο ούτε επαναστατικό. Θα διδαχθούν απ' τα λάθη μας, απ' τις παραλείψεις μας, οι σύντροφοι της Αμερικής αλλά και της Ασίας, και της Αφρικής, και όλων των χωρών που σήμερα πολεμούν για ανεξαρτησία. Δεν πρέπει να διστάζουμε να δείχνουμε κάποιο από τα λάθη του παρελθόντος, κάτι κακό στο παρελθόν που δεν μπορέσαμε να διορθώσουμε, ούτε ένα λάθος της σοσιαλιστικής παρουσίας μας.

Πρέπει να είμαστε ανοιχτοί, αυτό είναι το υψηλό καθήκον μας. Και καθένας από μας είναι υπεύθυνος απέναντι στους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο γι αυτά που κάνε ή θα κάνει Κουβανέζικη επανάσταση.

Ο δρόμος μας δεν είναι εύκολος, αλλά γεμάτος κινδύνους και εμπόδια. Ο ιμπεριαλισμός κρύβεται σε κάθε γωνιά του δρόμου, ελπίζοντας σε ένα στραβοπάτημά μας, έτοιμος να μας επιτεθεί. Οι αντιδραστικοί όλης της Αμερικής περιμένουν ν' ακούσουν με χαρά την επίσημη αναγνώριση των λαθών μας.

Βασικά, προσπαθούν να δείξουν στην Αμερική και σ' ολόκληρο τον κόσμο ότι αν ένα μικρό κράτος σαν εμάς, χωρίς βιομηχανία, χωρίς τεχνολογική ανάπτυξη προσπαθήσει να κάνει επανάσταση, θα αποτύχει. Και χρησιμοποιούν πλάγιες μεθόδους και σαμποτέρ για να σταματήσουν την ανάπτυξή μας.

Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στους εαυτούς μας ούτε μια στιγμή αδυναμίας. Όχι τώρα που είμαστε κάτω απ' τα βλέμματα των προσκεκλημένων μας, ούτε ποτέ. Ολόκληρη η Αμερική παρατηρεί κάθε λεπτό της ζωής στη χώρα μας και βλέπουν σ' εμάς μια ελπίδα σωτηρίας, μια ελπίδα ν' απελευθερωθούν απ' τα δεσμά τους.

Ας τους δείξουμε τις αλήθειες του δρόμου που πήραμε, σύντροφοι! Ας τους δείξουμε ότι όχι μόνο είμαστε ικανοί όχι μόνο να αντιμετωπίσουμε σχεδόν άοπλοι, τις πάνοπλες δυνάμεις της ολιγαρχίας. Όχι μόνο μπορούμε και εξοπλίζουμε το λαϊκό στρατό παίρνοντας όπλα απ' τον εχθρό, αντιμετωπίζοντάς τους στο πεδίο της μάχης, αλλά και διαμορφώνουμε τις συνειδήσεις των λαών της Αμερικής μετατρέποντάς τους σε πολεμιστές εναντίον της δικτατορίας! Ας δείξουμε ότι δεν είμαστε μόνο ικανοί να κάνουμε τους ανθρώπους μας ένα, να βγάλουμε την πολεμική μας κραυγή, την προκλητική μας κραυγή. Ας τους δείξουμε, σύντροφοι, ότι μπορούμε να νικήσουμε σ' αυτό τον μακρύ και δύσκολο αγώνα στον οποίο υποχρεωνόμαστε χτίζοντας το σοσιαλισμό δίπλα σε μια καπιταλιστική υπερδύναμη.

Σε όλους τους κινδύνους, τις απειλές, τους εμπορικούς αποκλεισμούς, τα σαμποτάζ και τους διχασμούς, σε όλες τις δυνάμεις που προσπαθούν να μας εμποδίσουν, πρέπει να δείξουμε την ικανότητα του λαού μας να γράφει ιστορία. Πρέπει να όλοι ενωμένοι, ίσως όχι περισσότερο από σήμερα, να βαδίσουμε με τα μάτια στραμμένα στο μέλλον, με τα πόδια στο έδαφος, προσέχοντας κάθε μας βήμα και βεβαιώνοντας ότι κανένα βήμα μας δε θα παραδώσει ούτε πόντο απ' αυτά που κερδίσαμε, απ' αυτά που χτίσαμε, απ' αυτό που είναι δικό μας: το σοσιαλισμό!

Πατρίδα ή θάνατος! Θα νικήσουμε!


ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΤΣΕ ΓΚΕΒΑΡΑ

Δημοσιογράφος: Θα μου πείτε παρακαλώ πώς η Κούβα πέτυχε την επαναστατική της νίκη;

Guevara: Βεβαίως. Ας ξεκινήσουμε από τότε που προσχώρησα στην κίνηση της 26ης Ιουλίου στο Μεξικό. Πριν το επικίνδυνο πέρασμα στο Granma οι απόψεις των μελών της οργάνωσης για την κοινωνία ήταν πολύ διαφορετικές.

Θυμάμαι, σε μια συζήτηση στο Μεξικό, εισηγήθηκα την πρόταση επαναστατικού προγράμματος στον Κουβανέζικο λαό. Ποτέ δεν ξέχασα πώς ένας απ' αυτούς που συμμετείχαν στην επίθεση της Μονκάντα απάντησε. Μου είπε : " Είναι απλό. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι ένα πραξικόπημα. Ο Μπατίστα πήρε την εξουσία μέσα σ' ένα βράδυ. Πρέπει να κάνουμε κι εμείς ένα πραξικόπημα και να τον διώξουμε απ' την εξουσία.
Τότε διαφώνησα μαζί του λέγοντας ότι θα έπρεπε όχι μόνο να κάνουμε πραξικόπημα, αλλά και να σκεφτούμε τι θα κάνουμε αφού πάρουμε την εξουσία.

Αυτή ήταν η θέση ενός μέλους του κινήματος της 26ης Ιουλίου. Όσοι κράτησαν αυτή τη θέση έφυγαν απ' την επαναστατική μας οργάνωση και ακολούθησαν άλλο μονοπάτι.

Από εκείνη τη στιγμή η μικρή οργάνωση που αργότερα έκανε το πέρασμα με το Granma, αντιμετώπισε απανωτές δυσκολίες. Εκτός απ' τη μανιώδη καταδίωξη απ' τις Μεξικάνικες αρχές, υπήρξε επίσης μια σειρά εσωτερικών προβλημάτων όπως αυτοί που ήταν πρόθυμοι στην αρχή αλλά μετά χρησιμοποιώντας αυτό το πρόσχημα έφυγαν απ' την ομάδα. Τελικά, όταν έγινε το πέρασμα με το Granma στην οργάνωση είχαν μείνει μόνο 82 άτομα.

Η περιπετειώδης αυτή σκέψη ήταν η πρώτη και η μοναδική μεγάλη καταστροφή που αντιμετωπίσαμε στην εξέγερση. Υποφέραμε απ' αυτό το χτύπημα, αλλά συγκεντρωθήκαμε πάλι μαζί στη Σιέρα Μαέστρα. Για πολλούς μήνες ο τρόπος ζωής μας στα βουνά ήταν ο πιο ανορθόδοξος. Πηγαίναμε από βουνό σε βουνό, μες στην ξηρασία, χωρίς σταλιά νερό. Ακόμη και το να επιβιώσεις ήταν εξαιρετικά δύσκολο.

Οι αγρότες, οι οποίοι υπέφεραν από την καταδίωξη μας από τα στρατεύματα του Μπατίστα, άρχισαν σταδιακά ν' αλλάζουν γνώμη για μας. Την στιγμή που οι χωρικοί άρχισαν να συμμετέχουν στον αγώνα για ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη, εμείς υιοθετήσαμε το σωστό σύνθημα : αγροτική αναδιανομή.

Αυτό το σύνθημα κινητοποίησε τον καταπιεσμένο κουβανέζικο λαό που τώρα ήταν πρόθυμος να παλέψει για να πάρει τη γη. Τότε καταστρώθηκε το πρώτο μεγάλο κοινωνικό μας σχέδιο που αργότερα έγινε σημαία του κινήματός μας.

Εκείνο τον καιρό μια τραγωδία συνέβη στο Σαντιάγκο της Κούβας, ο σύντροφος Frank Pais σκοτώθηκε. Το γεγονός αυτό υπήρξε σταθμός στην πορεία του επαναστατικού μας κινήματος. Οι εξοργισμένοι κάτοικοι του Σαντιάγκο ξεχύθηκαν στους δρόμους και έκαναν την πρώτη γενική απεργία με πολιτικά αιτήματα. Αν και η απεργία δεν είχε οργάνωση, παρέλυσε όλη την ανατολική επαρχία. Η κυβέρνηση συγκάλυψε το γεγονός. Αυτή η κίνηση μας έκανε να καταλάβουμε ότι ήταν αναγκαία η συμμετοχή της εργατιάς στον αγώνα για απελευθέρωση. Τότε αρχίσαμε να δουλεύουμε μυστικά ανάμεσα στους εργάτες, προετοιμάζοντάς τους για άλλη μία γενική απεργία που θα βοηθούσε τον επαναστατικό στρατό να καταλάβει την εξουσία.

Οι νικηφόρες, μυστικές ενέργειες του επαναστατικού στρατού συγκλόνισαν ολόκληρη τη χώρα. Πολλοί άνθρωποι ενώθηκαν, οδηγώντας στη γενική απεργία της 9ης Μαΐου. Η απεργία όμως απέτυχε λόγω έλλειψης συνεννόησης μεταξύ των αρχηγών και της μάζας των απεργών. Η εμπειρία αυτή μας δίδαξε μια μεγάλη αλήθεια, ότι η επανάσταση δεν πρέπει να ανήκει μόνο σε μία κοινωνική ομάδα, πρέπει να είναι έργο ολόκληρο του κουβανέζικου λαού. Αυτό το συμπέρασμα μας έκανε να δουλέψουμε σκληρότερα όχι μόνο στα βουνά, αλλά και στις πεδιάδες.

Αρχίσαμε να διδάσκουμε την επαναστατική θεωρία μας στους άνδρες μας. Αυτό δείχνει ότι το επαναστατικό κίνημα είχε μεγαλώσει και είχε αρχίσει να ωριμάζει πολιτικά.

Κάθε μέλος του επαναστατικού στρατού θυμόταν τα βασικά του καθήκοντα στη Σιέρα Μαέστρα και άλλες περιοχές: να βελτιώσει την κατάσταση των χωρικών, να συμμετέχει στον αγώνα για αναδασμό της γης και να χτίζει σχολεία. Ο αγροτικός νόμος δοκιμάστηκε για πρώτη φορά. Χρησιμοποιώντας επαναστατικές μεθόδους κατασχέσαμε μεγάλες εκτάσεις που ανήκαν στην δικτατορική κυβέρνηση και τις μοιράσαμε στους χωρικούς. Τότε δημιουργήθηκε και ένα κίνημα απ' τους χωρικούς που ήθελαν αναδασμό της γης.

Η εφαρμογή του νόμου καταργώντας το σύστημα των λατιφουντίων θα είναι έγνοια των ίδιων των αγροτών. Το υπάρχον σύνταγμα παρέχει υποχρεωτική χρηματική αποζημίωση όταν παίρνεται γη, και το πρόγραμμα αναδασμού της γης σύμφωνα με αυτό θα ήταν αργά αναπτυσσόμενο και πολύ δύσκολο. Τώρα, μετά τη νίκη της επανάστασης, οι αγρότες που είχαν αποκτήσει την ελευθερία τους πρέπει να δράσουν συλλογικά ζητώντας την κατάργηση του συστήματος των λατιφουντίων και τον αναδασμό της γης.

Δημοσιογράφος: Τι προβλήματα αντιμετωπίζει τώρα η επανάσταση στην Κούβα και ποιες είναι οι τωρινές της ευθύνες;

Guevara: Η πρώτη δυσκολία είναι ότι η δράση μας πρέπει να διεξαχθεί στο πλαίσιο του παλιού συστήματος. Το αντιλαϊκό καθεστώς και ο στρατός έχουν ήδη καταστραφεί, αλλά το δικτατορικό κοινωνικό σύστημα και οι οικονομικές βάσεις του συστήματος αυτού δεν έχουν ακόμα καταστραφεί. Για να προστατέψουμε τους καρπούς της επανάστασης και να καταστήσουμε δυνατή την ατέλειωτη ανάπτυξη πρέπει να κάνουμε ένα βήμα μπρος διορθώνοντας και στηρίζοντας την κυβέρνηση.

Δεύτερον, η νέα κυβέρνηση παρέλαβε χάος. Ο Μπατίστα έφυγε, άδειασε το κρατικό θησαυροφυλάκιο δημιουργώντας σοβαρά προβλήματα στην εθνική οικονομία.

Τρίτον, το αγροτικό σύστημα της Κούβας είναι τέτοιο που οι λατιφουντίστας είχαν τεράστιες εκτάσεις γης ενώ ταυτόχρονα πολλοί άνθρωποι ήταν άνεργοι.

Τέταρτον, υπάρχει ακόμα ρατσισμός στην κοινωνία μας, πράγμα που δε βοηθά τις προσπάθειές μας για ενότητα των Κουβανών.

Πέμπτο, τα ενοίκια στην Κούβα είναι τα υψηλότερα στον κόσμο. Μια συνηθισμένη οικογένεια δίνει πάνω από το ένα τρίτο του εισοδήματός της για το ενοίκια.

Ανακεφαλαιώνοντας, η εξυγίανση της οικονομίας είναι δύσκολη και θα πάρει αρκετό χρόνο.
Για να βάλει σε τάξη την κοινωνία και να εκδημοκρατικοποιήσει τη δημόσια ζωή, η νέα κυβέρνηση έχει υιοθετήσει πολλά θετικά μέτρα. Έχουμε καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια για να αποκαταστήσουμε την εθνική οικονομία.

Για παράδειγμα, η κυβέρνηση πέρασε ένα νόμο σύμφωνα με τον οποίο τα ενοίκια περιορίζονται στο μισό. Χθες πέρασε ένας νόμος που ρυθμίζει το καθεστώς των ακτών και αναιρεί τα προνόμια των καταπατητών.

Ο πιο σημαντικός είναι ο αγροτικός νόμος ο οποίος θα τεθεί σε λειτουργία σύντομα. Ακόμη, θα ιδρυθεί Εθνικό Συμβούλιο Αγροτικής Μεταρρύθμισης. Η αγροτική μεταρρύθμιση στην Κούβα δεν είναι τόσο ριζική όσο στην Κίνα. Ωστόσο, θεωρείται η πιο προοδευτική σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική.

Δημοσιογράφος: Πώς η Κούβα θα αγωνιστεί εναντίον ντόπιων και ξένων αντιδραστικών δυνάμεων; Ποιο είναι το όραμα της επανάστασης;

Guevara: Η Κουβανέζικη Επανάσταση δεν είναι ταξική, είναι μια επανάσταση που ανέτρεψε ένα τυραννικό καθεστώς. Οι άνθρωποι μισούσαν τον Μπατίστα που είχε την υποστήριξη των Η.Π.Α και έτσι εξεγέρθηκαν και τον ανέτρεψαν. Η επαναστατική κυβέρνηση στηρίζεται απ' το λαό γιατί φροντίζει τις ανάγκες του και βελτιώνει σταδιακά την ποιότητα ζωής του.

Οι μόνο εχθροί στη χώρα είναι οι λατιφουντίστας και οι αντιδραστικοί αστοί. Αντιτίθονται στην αγροτική μεταρρύθμιση γιατί είναι ενάντια στα συμφέροντά τους. Αυτές οι αντιδραστικές δυνάμεις μπορούν να πλήξουν την επαναστατική κυβέρνηση συνεργαζόμενες με τις ξένες αντιδραστικές δυνάμεις.

Οι μόνοι εξωτερικοί εχθροί που αντιτίθονται στην κουβανέζικη επανάσταση είναι αυτοί που μονοπωλούν το κεφάλαιο και έχουν αντιπροσώπους στο Υπουργείο Εξωτερικών των Η.Π.Α Η νίκη και η συνεχής ανάπτυξη της κουβανέζικης επανάστασης τους πανικοβάλλει. Δεν δέχονται εύκολα την ήττα και κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να κρατήσουν την Κούβα κάτω απ' την επιρροή τους και να σταματήσουν την επιρροή της στους λαούς των υπόλοιπων Λατινοαμερικάνικων χωρών.

Η επανάστασή μας αποτέλεσε παράδειγμα για κάθε άλλη χώρα της Λατινικής Αμερικής. Αποδείξαμε ότι ένας ξεσηκωμός μπορεί να ξεκινήσει από μια μικρή ομάδα ατρόμητων ανθρώπων με ισχυρή θέληση. Αυτό αρκεί για να κερδισθεί η υποστήριξη του λαού που τότε παλεύει και στο τέλος νικά τον τακτικό στρατό του κράτους.

Είναι επίσης απαραίτητο να πραγματοποιηθεί η αγροτική μεταρρύθμιση. Αυτή είναι άλλη μία εμπειρία που πρέπει οι Λατινοαμερικάνοι αδερφοί μας να απορροφήσουν. Στον οικονομικό και αγροτικό τομέα είναι στην ίδια κατάσταση με εμάς.

Τα σημάδια είναι καθαρά. Οι ξένες δυνάμεις θέλουν να καταπνίξουν την επανάστασή μας με τον παλιό, γνωστό τρόπο. Πρώτα εφαρμόζουν επιθετική πολιτική και προπαγανδίζουν ότι ο λαός της Κούβας αντιτίθεται στον κομμουνισμό. Αυτοί οι ψεύτο-δημοκράτες ηγέτες δεν μπορούν να σεβαστούν τα σύνορα ενός κομμουνιστικού κράτους. Την ίδια στιγμή εντείνουν την οικονομική επίθεση, πράγμα που προκάλεσε τεράστια οικονομικά προβλήματα στην Κούβα. Αργότερα βρίσκουν μια δικαιολογία και δημιουργούν ένταση. Έπειτα χρησιμοποιούν διάφορους διεθνείς οργανισμούς που ελέγχουν και δρουν εναντίον του λαού της Κούβας. Δε φοβόμαστε την επίθεση από κάποιο γειτονικό, δικτατορικό κράτος, αλλά από μια μεγάλη χώρα που χρησιμοποιεί συγκεκριμένους διεθνείς οργανισμούς και δικαιολογίες για να παρεμβαίνει στα εσωτερικά της Κούβας και να υπονομεύει την επανάσταση.


ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ για τη ΜΕΛΕΤΗ της ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ της ΚΟΥΒΑΝΕΖΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Άρθρο του μεγάλου επαναστάτη ΤΣΕ ΓΚΕΒΑΡΑ το οποίο γράφτηκε τον Οκτώβριο του 1960 κι έχει για τίτλο: "Σημειώσεις για τη μελέτη της ιδεολογίας της Κουβανέζικης Επανάστασης".

Η Επανάσταση μας είναι ένα υπέροχο φαινόμενο που μερικοί θέλησαν να δουν σ΄ αυτή, μια αντίφαση με μια από τις αρχές του ορθόδοξου επαναστατικού κινήματος, όπως το εκφράζει ο Λένιν: "Δεν υπάρχει επαναστατικό κίνημα χωρίς επαναστατική θεωρία". Θα΄ άπρεπε να πούμε πως η επαναστατική θεωρία, σαν έκφραση μιας κοινωνικής αλήθειας, είναι πάνω από κάθε τύπο (φόρμουλα). Μια επανάσταση δηλαδή μπορεί να γίνει αν ερμηνευτεί επακριβώς η ιστορική αλήθεια και αν χρησιμοποιηθούν σωστά οι δυνάμεις που εμφανίζονται ακόμη κι αν η θεωρία είναι άγνωστη.
Μια καλή γνώση αυτής της θεωρίας διευκολύνει φυσικά την προσπάθεια και σε βοηθά ν΄ αποφύγεις επικίνδυνα σφάλματα, υπό τον όρων ότι η δεδομένη θεωρία ανταποκρίνεται στην αλήθεια. Πρέπει να υπενθυμίσουμε επί πλέον πως αν οι κύριοι πρωταγωνιστές της Επανάστασης μας δεν ήταν κατά κυριολεξία θεωρητικοί, δεν αγνοούσαν όμως τα μεγάλα κοινωνικά φαινόμενα, ούτε τα δεδομένα των νομών που τα διέπουν.
Αυτό που λέω πρέπει να θεωρηθεί σαν μια εισαγωγή στην εξήγηση αυτού του περίεργου φαινομένου που ερεθίζει όλον τον κόσμο: η Κουβανέζικη Επανάσταση. Πως και γιατί μια ομάδα ανδρών έτρεψε σε φυγή ένα στρατό ασύγκριτα ανώτερο από άποψη τεχνικής και οπλισμού και επέτυχε να επιβιώσει αρχικά, να γίνει δυνατότερη μετά (μετά μάλιστα ακόμη δυνατότερη από τον εχθρό στις ζώνες του μετώπου) και να μετακινήσει αργότερα σε νέα εδάφη τον αγώνα, για να νικήσει τελικά τον εχθρό σε τακτικές μάχες με πάντα πολύ κατώτερο σ΄ αριθμό στρατό. Ιδού τι πρέπει να μελετηθεί για την ιστορία του σύγχρονου κόσμου.
Εμείς που τόσο συχνά παραλείψαμε να γνοιαστούμε, όπως θα΄ άπρεπε, για τη θεωρία δεν θα εκθέσουμε τώρα την αλήθεια της Κουβανέζικης Επανάστασης παριστάνοντας τις αυθεντίας. Προσπαθούμε απλά να δώσουμε τις βάσεις της ερμηνείας αυτής της αλήθειας. Στην ουσία πρέπει να διαχωρίσουμε την Κουβανέζικη Επανάσταση σε δυο σταθμούς απόλυτα ξεκάθαρους: Αυτόν της στρατιωτικής δράσης ως την 1η του Γενάρη 1959 και αυτόν της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής διαφοροποίησης απ΄ αυτή την ημερομηνία κι έπειτα.
Αυτοί οι δυο σταθμοί πρέπει με τη σειρά τους να υποδιαιρεθούν, αλλά δεν το θεωρούμε σημαντικό από ιστορική άποψη. Θα σταθούμε στην εξέλιξη της επαναστατικής προόδου των ιθυνόντων της, όσον αφορά την επαφή με τον λαό. Με την ευκαιρία αυτή πρέπει να διευκρινίσουμε τη στάση μας απέναντι σε μια από τις πλέον αμφισβητούμενες σχέσεις του σύγχρονου κόσμου: τον μαρξισμό. Σαν μας ρωτούν αν είμαστε μαρξιστές ΄η όχι, η συμπεριφορά μας είναι σαν εκείνη του φυσικού που τον ρωτούν αν είναι "νευτωνικος" ΄η του βιολόγου που θα τον ρωτούσαν αν είναι "παστερικος". Υπάρχουν αλήθειες τόσο φανερές που είναι τελικά άσκοπο να συζητούνται. Πρέπει να είναι κανείς "μαρξιστής" τόσο φυσικά όσο είναι "νευτωνικος" ο φυσικός και "παστερικος" ο βιολόγος, υπολογίζοντας ότι αν νέα φαινόμενα προκαλέσουν νέες αντιλήψεις, εκείνα που πέρασαν δεν χάνουν τη συμμετοχή τους στην αλήθεια. Είναι η περίπτωση της σχετικότητας του Αϊνστάιν π.χ. ΄η η θεωρία των κβάντα του Πλανκ σε σχέση με τις ανακαλύψεις του Νεύτωνα, γεγονός που δεν αφαιρεί τίποτα από το μεγαλείο του Άγγλου σοφού. Χάρη στο Νεύτωνα η φυσική προχώρησε και ανακάλυψε τις νέες έννοιες του διαστήματος. Και ο Άγγλος σοφός είναι ένα αναγκαίο σκαλοπάτι.
Μπορεί φυσικά να κάνει κανείς ορισμένες παρατηρήσεις στον Μαρξ σαν άνθρωπος σκεπτόμενος και σαν ερευνητής απάνω στα κοινωνικά δόγματα και στα καπιταλιστικά συστήματα που μπόρεσε να γνωρίσει. Εμείς που είμαστε λατινοαμερικάνοι μπορεί π.χ. να μη παραδεχόμαστε την ερμηνεία του Μπολιβαρ ΄η την ανάλυση του Μεξικού που έκανε με τον Ενγκελς, όπου παραδεχόταν ορισμένες θεωρίες σχετικά με τις φυλές και τις εθνικότητες που στις μέρες μας είναι απαράδεκτες. Άλλα οι μεγάλοι άνδρες που ανακαλύπτουν φωτεινές αλήθειες μένουν ζωντανοί, παρά τα μικρά τους λάθη, που δεν χρησιμεύουν παρά να μας δείξουν πως είναι ανθρώπινοι, γι΄ αυτό και μπορεί να υποπέσουν σε σφάλματα, παρόλο που έχουμε απόλυτη συνείδηση για τις κορυφές που κατακτήσαν αυτοί οι γίγαντες της σκέψης. Να γιατί θεωρούμε τον μαρξισμό σαν τμήμα της πατριωτικής και επιστημονικής παιδείας των λαών και γιατί τον δεχόμαστε τόσο φυσικά όπως κάθε τι που δεν έχει πλέον ανάγκη να συζητηθεί.
Οι πρόοδοι των κοινωνικών και πολιτικών επιστήμων, όπως και σε άλλες περιοχές, ανήκουν σε μια μακρά ιστορική εξέλιξη που οι κρίκοι τους συναρμολογούνται, πολλαπλασιάζονται, δένονται και τελειοποιούνται συνεχώς. Στους παλαιότατους χρόνους υπήρχαν μαθηματικά κινέζικα, αραβικά ΄η ινδικά. Σήμερα τα μαθηματικά δεν έχουν σύνορα. Υπάρχει θέση στην ιστορία τους για ένα Έλληνα Πυθαγόρα, για έναν Γαλιλαίο Ιταλό, ένα Νεύτωνα Άγγλο, ένα Γκαους Γερμανό, ένα Λπμπατσεσβι Ρώσο, ένα Αϊνστάιν κλπ. Το ίδιο συμβαίνει και στην περιοχή των κοινωνικών και πολιτικών επιστήμων μια μακρά αλυσίδα φιλοσόφων από τον Δημόκριτο ως τον Μαρξ εμπλούτισαν τις πρωτότυπες τους έρευνες και συγκροτήσανε το σύνολο των εμπειριών και των δογμάτων.
Αυτό που αξίζει στον Μαρξ είναι πως προκάλεσε ξαφνικά μια χαρακτηριστική αλλαγή στην κοινωνική σκέψη. Eρμηνεύει την ιστορία, καταλαβαίνει τον δυναμισμό της, προβλέπει το μέλλον, άλλα δεν πιστεύει ότι ικανοποιεί με τον τρόπο αυτό μια επιστημονική αναγκαιότητα, γι΄ αυτό εκφράζει επί πλέον μια επαναστατική ιδέα: δεν αρκεί να ερμηνεύουμε τη φύση πρέπει και να την μεταβάλουμε. Έκτοτε ο άνθρωπος παύει να είναι ο σκλάβος και γίνεται ο αρχιτέκτονας του πεπρωμένου του. Απ΄ αυτή τη στιγμή κι έπειτα ο Μαρξ γίνεται ο στόχος όλων εκείνων που έχουν ένα ιδιαίτερο συμφέρον στο να διατηρηθεί η παλιά τάξη, όπως έγινε άλλοτε στην περίπτωση του Δημόκριτου, που το έργο του κάηκε από τον ίδιο τον Πλάτωνα και τους δικούς του, ιδεολόγους της αθηναϊκής αριστοκρατίας των σκλάβων.
Από τον Μαρξ κι έπειτα μια πολιτική ομάδα συγκροτείται σε επαναστατική, όταν έχει συγκεκριμένες ιδέες, που στηριζόμενες στους Γίγαντες Μαρξ και Ενγκελς περνάει από τους σταθμούς της εξέλιξης που χρωστάμε σε προσωπικότητες σαν τον Λένιν και τον Μάο τσε Τουγκ ως τους νέους σοβιετικούς και κινέζους ηγέτες που αποκατάστησαν ένα σύνολο διδασκαλιών και παραδειγμάτων. Η Κουβανέζικη Επανάσταση παίρνει τον Μαρξ από το σημείο εκείνο που εγκατέλειψε την επιστήμη για να πιάσει το επαναστατικό τουφέκι. Και τον πιάνει από κει, όχι από ρεβιζιονιστικό πνεύμα, ούτε και για να αγωνιστεί εναντίον εκείνου που έπεται του Μαρξ με την πρόθεση να αποκαταστήσει έναν "καθαρό" Μαρξ, άλλα απλά γιατί, μέχρι τότε ο επιστήμων Μαρξ, βρισκόμενος έξω από την ιστορία, μελετούσε και πρόβλεπε το μέλλον. Από κει κι έπειτα ο Μαρξ, ο επαναστάτης της ιστορίας, έμπαινε στον αγώνα. Πρακτικοί επαναστάτες εμείς, υπακουουμε απλώς επαναλαμβάνοντας τον αγώνα στους νόμους που πρόβλεψε ο επιστήμονας Μαρξ και πάνω σ΄ αυτό το δρόμο της ανταρσίας, αγωνιζόμενοι εναντίον της παλιάς δομής της εξουσίας, στηριζόμενοι στο λαό προκειμένου να καταστρέψουμε αυτή τη δομή και με κίνητρο του αγώνα μας την ευτυχία αυτού του λαού, δεν κάνουμε τίποτε άλλο παρά να συμμορφωνόμαστε με τις επιστημονικές προβλέψεις του Μαρξ. Οι νόμοι δηλαδή του μαρξισμού περιέχονται εις τα συμβάντα της Κουβανέζικης Επανάστασης - και καλό είναι να το τονίσουμε για μια ακόμα φορά - ανεξάρτητα από το γεγονός αν οι ηγέτες του εφαρμόζουν ΄η γνωρίζουν στο βάθος αυτούς τους νόμους από θεωρητική άποψη.
Για να καταλάβουμε το επαναστατικό κουβανέζικο κίνημα μέχρι την 1η του Γενάρη θα έπρεπε να το υποδιαιρέσουμε σε πολλά σταδία: πριν από την απόβαση στη Γκρανμα, από την απόβαση στη Γκρανμα ως τις νίκες στη ντε λα Πλατα και στο Αρρογιο ντελ Ινφερνο, απ΄ αυτές τις μάχες ως τη μάχη του Ελ Υβερο και στην συγκρότηση της τρίτης και της τέταρτης φάλαγγας με την προέλαση προς την Σιέρα Κρισταλ και την δημιουργία του δεύτερου Μετώπου. Την απεργία του Απρίλη και την αποτυχία της. Την αντίσταση στη μεγάλη επίθεση και την προέλαση προς Λας Βιλλας. Κάθε μια από τις μικρές αυτές ιστορικές στιγμές του ανταρτοπόλεμου οροθετεί κοινωνικές έννοιες και διαφορετικές εκτιμήσεις της κουβανέζικης πραγματικότητας που διαμόρφωσαν τη σκέψη των στρατιωτικών αρχηγών της επανάστασης, πράγμα που θεμελίωσε τη θέση τους σε πολιτικούς αρχηγούς.
Πριν την απόβαση στη Γκρανμα κυριαρχούσε μια νοοτροπία που θα μπορούσαμε να την χαρακτηρίσουμε ιδεαλιστική: πολλοί πίστευαν τυφλά σε μια λαϊκή έκρηξη αστραπιαία και ενθουσιάζονταν με την ιδέα να ανατρέψουν το καθεστώς του Μπατιστα μ΄ ένα γρήγορο ξεσηκωμό συνδυασμένο με αυθόρμητες επαναστατικές απεργίες, που θα προκαλούσαν την άμεση πτώση του δικτάτορα. Αυτή η κίνηση ήταν η άμεση κληρονομιά του ορθόδοξου κόμματος και της βασικής του αρχής: "Η τιμή κατά του χρήματος". Με άλλα λόγια η νέα κουβανέζικη κυβέρνηση θα βασιζόταν στην εντιμότητα της διοικήσεως.
Ωστόσο ο Φιντέλ Κάστρο είχε υποδείξει στο "Η Ιστορία θα με αθωώσει", τους στόχους που πέτυχε σχεδόν ολοκληρωτικά η επανάσταση και που τους ξεπέρασε μάλιστα εμβαθύνοντας στον αγώνα επί του οικονομικού πεδίου, που οδήγησε με τη σειρά του σε ένα ριζοσπαστισμό στα εθνικά και διεθνή πολιτικά μέτρα.
Μετά την απόβαση οι επαναστατικές δυνάμεις νικήθηκαν, αφού καταστράφηκαν σχεδόν τελείως. Ύστερα ανασυγκροτήθηκαν και δημιούργησαν το αντάρτικο. Οι ολίγοι επιζήσαντες - αποφασισμένοι για τον αγώνα - κατάλαβαν πως γελάστηκαν πιστεύοντας στον αυθόρμητο ξεσηκωμό όλου του νησιού. Όπως και, ότι ο αγώνας προμηνυόταν μακρύς. Επί πλέον έπρεπε να εξασφαλιστεί μεγάλη συμμετοχή των χωρικών. Αυτή την εποχή οι χωρικοί αρχίζουν να προσχωρούν στο αντάρτικο και δίδονται δυο μάχες, ασήμαντες από αριθμό πολεμιστών, άλλα σημαντικότατες - ψυχολογικά ως προς τους χωρικούς, γιατί σβήνουν την προκατάληψη της αρχικής αντάρτικης ομάδας που την αποτελούσαν μόνον άντρες των πόλεων. Οι χωρικοί ήταν επιφυλακτικοί απέναντι σ΄ αυτές τις ομάδες και κυρίως φοβόντουσαν τα σκληρά αντίποινα της κυβέρνησης.
Με την ευκαιρία αυτή προκύψανε δυο αλήθειες και οι δυο παρά πολύ σημαντικές: οι χωρικοί κατάλαβαν πως οι παράνομες φορολογίες του στρατού και οι διωγμοί δεν θα κατάφερναν να εξολοθρεύσουν το αντάρτικο, μπορούσαν όμως να εξολοθρεύσουν τα σπίτια τους, τη συγκομιδή και τις οικογένειες τους. Και κατά συνέπεια ήταν μια καλή λύση να καταφύγουν στους κόλπους του αντάρτικου που η ζωή τους ήταν προστατευμένη. Οι αντάρτες έμαθαν απ΄ την πλευρά τους ότι γινόταν όλο και πιο αναγκαίο να συμμαχήσουν με τις μάζες των χωρικών και πως θα΄ άπρεπε οπωσδήποτε να τους προσφέρουν κάτι που θα τους εμψύχωνε. Και δεν υπάρχει τίποτα πιο επιθυμητό για έναν χωρικό από τη γη.
Ακολουθεί λοιπόν ένα στάδιο νομάδων όπου ο Αντάρτικος Στρατός κατακτά προοδευτικά ζώνες επιρροής στις όποιες βέβαια δεν μπορεί να παραμείνει για πολύ, άλλα ούτε και ο εχθρικός στρατός το επιτυγχάνει ΄η μάλλον δεν μπορεί καν να εισχωρήσει. Ανάλογα με τις μάχες αποκαθίσταται ανάμεσα στα δυο στρατόπεδα ένα είδος ακαθάριστου μετώπου.
Η 28 Μαρτίου 1957 είναι μια αποφασιστική ημερομηνία. Είναι η επίθεση κατά του Ελ Υβερο, μιας ισχυρής φρουράς, καλά οχυρωμένης που θα μπορούσε επί πλέον να πάρει εύκολα ενισχύσεις, καθώς βρισκόταν σε παραλία και διέθετε και αεροδρόμιο. Σ΄ αυτή τη μάχη, που στάθηκε από τις αιματηρότερες, γιατί το 30% των αγωνιστών σκοτώθηκαν ΄η πληγώθηκαν, η νίκη των αντάρτικων δυνάμεων άλλαξε τελείως την κατάσταση. Εξασφαλίστηκε επί πλέον ένα έδαφος όπου το αντάρτικο μπορούσε να κινείται ελευθέρα, απ΄ όπου δεν διέφευγαν πληροφορίες προς τον εχθρό και από όπου ήταν εύκολο να καταλάβει κάνεις αστραπιαία την πεδιάδα και να κάνει εφόδους στις εχθρικές θέσεις.
Λίγο αργότερα δημιουργήθηκε ο πρώτος διπλασιασμός και συγκροτήθηκαν δυο μαχητικές φάλαγγες. Μ΄ ένα τέχνασμα απόκρυψης λίγο απλοϊκό, ονομάσαμε τη δεύτερη, Τετάρτη φάλαγγα. Οι δυο φάλαγγες βγαίνουν αμέσως στη δράση και στις 26 Ιουλίου πραγματοποιείται η επίθεση στην Εστραδα Παλμα. Και πέντε μέρες αργότερα στο Μπουευσιτο, 30 χιλιόμετρα μακρύτερα. Οι επιδείξεις δυνάμεων γίνονται ήδη σημαντικές και αναμένεται η αντεπίθεση με το ηθικό ψηλά. Οι προσπάθειες τους ν΄ ανέβουν στη Σιέρα απωθούνται επανειλημμένα και τα μέτωπα ξαπλώνονται σε μεγάλες περιοχές όπου και από τα δυο στρατόπεδα γίνονται επιθέσεις αντιποίνων. Τα μέτωπα μένουν σχεδόν σταθερά.
Με τον καιρό το αντάρτικο ενισχύεται λίγο λίγο με την ουσιαστική συμμετοχή των χωρικών της περιοχής και με μερικά μέλη του Κινήματος από τις πόλεις. Η μαχητικότητα μεγαλώνει και στερεώνεται η αγωνιστική αποφασιστικότητα. Το Φεβρουάριο του 1958 αφού αποκρούστηκαν μερικές επιθέσεις η φάλαγγα της Αλμειδα, η 3η, φεύγει για να καταλάβει την περιοχή της του Σαντιάγκο και η του Ραουλ Κάστρο (που έχει τον αριθμό 6 και το όνομα του ήρωα μας του Φρανκ Παις, που πέθανε λίγους μήνες πριν) ξεκινά. Ο Ραουλ πραγματοποιεί το εγχείρημα να διασχίσει την Κεντρική Οδό τις πρώτες μέρες του Μάρτη. Εισδύει στις κορυφές του Μαγιαρε και δημιουργεί το Δεύτερο Μέτωπο του Οριεντε Φρανκ Παις. Τα νέα των αντάρτικων δυνάμεων μας με όλο και μεγαλύτερες επιτυχίες έφτασαν στον λαό, παρά την λογοκρισία, που η επαναστατική του δραστηριότητα θα τελείωνε σύντομα. Τότε ξέσπασε ο αγώνας σε όλο το εθνικό έδαφος, ξεκινώντας από τη Χαβανα με τη μορφή μιας γενικής επαναστατικής απεργίας που κατέστρεψε τον εχθρό, χτυπώντας τον ταυτόχρονα σε όλα τα μέτωπα. Ο ρόλος του Αντάρτικου Στρατού σ΄ αυτή την περίπτωση στάθηκε ένα είδος καταλύτη ΄η ίσως ενός "κεντρίσματος" που συνετέλεσε στο να ξεσπάσει το κίνημα. Αυτή την εποχή οι αντάρτες μας αύξησαν την δραστηριότητα τους και ο ηρωικός θρύλος του Καμιλο Σιεν φουεγκος άρχισε. Πολεμούσε για πρώτη φορά στην πεδιάδα του Οριεντε σε σύνδεσμο με την Κεντρική διοίκηση και με οξύτατη γνώση οργάνωσης.
Άλλα η επαναστατική απεργία δεν ήταν σωστά οργανωμένη. Δεν φρόντισαν αρκετά την εργατική ενότητα και δεν προσπάθησαν να δράσουν οι εργάτες την κατάλληλη στιγμή. Θέλησαν να κάμουν μια μυστική επιχείρηση καλώντας στην απεργία από το ραδιόφωνο χωρίς να ξέρουν ότι το μυστικό της καθορισμένης ημερομηνίας και ώρας ήταν ήδη γνωστό από τους σμπίρους άλλα όχι και από το λαό. Το κίνημα της απεργίας απέτυχε και πολλοί επαναστάτες πατριώτες, από τους καλύτερους, δολοφονήθηκαν χωρίς οίκτο. Και μια παράξενη λεπτομέρεια που πρέπει να σημειωθεί κάπου στην ιστορία αυτής της επανάστασης: ο Ζυλ Ντυμπουα, ο χαφιές των βόρειο-αμερικανικών μονοπωλίων γνώριζε από πριν την μέρα που επρόκειτο να ξεσπάσει η απεργία.
Κείνη τη στιγμή δημιουργήθηκε μια από τις πιο σπουδαίες και χαρακτηριστικές αλλαγές στην εξέλιξη του πόλεμου, όταν δημιουργήθηκε η βεβαιότητα πως ο θρίαμβος δεν θα΄ ρθει παρά με την αύξηση των αντάρτικων δυνάμεων που θα συντελέσει στη συντριβή του εχθρικού στρατού σε κανονικές μάχες.
Οι σχέσεις με τους χωρικούς έχουν ήδη γίνει πολύ στενές. Η Αντάρτικη Στρατιά έχει δημοσιεύσει τον ποινικό της κώδικα και τον αστικό της κώδικα. Αποδίδει δικαιοσύνη, διανέμει τα τρόφιμα και εισπράττει φόρους στις περιοχές που διοικεί. Οι γειτονικές περιοχές δέχονται την επίδραση της Αντάρτικης Στρατιάς. Ετοιμάζονται μεγάλες επιθέσεις που στοιχίζουν σε δυο μήνες αγώνα χίλιους νεκρούς στους εισβολείς, που έχουν χάσει τελείως το ηθικό τους και μας προμηθεύουν εξακόσια όπλα επί πλέον.
Η δοκιμή πλέον έχει γίνει και αποδεικνύεται πως ο στρατός δεν μπορεί να μας νικήσει. Είναι γεγονός πως δεν υπάρχει στη Κούβα δύναμη ικανή να υποτάξει τις κορυφές της Σιέρα Μαέστρα και τους Μακι του δεύτερου μετώπου του Οριεντε Φρανκ Παις. Για το στρατό της τυραννίας οι δρόμοι προς την Οριεντε γίνονται αδιάβατοι. Μετά την αποτυχία της επίθεσης, ο Καμιλο Σιενφουεγκος (με τη 2η ταξιαρχία) και ο συγγραφέας αυτών των γραμμών (με την ταξιαρχία 8 Σιρό Ρεντοντο) αναλαμβάνουν να διασχίσουν την επαρχία της Καμαγκουαιη να σταθμεύσουν στην Λας Βιλλας και να κόψουν τις επικοινωνίες του εχθρού. Ο Καμιλλο θα συνέχιζε μετά την προέλαση του για να επαναλάβει το ηρωικό του κατόρθωμα (που το σύνταγμα του φέρνει το όνομα του Αντώνιο Μασεο) εισβάλλοντας στο νησί απ΄ άκρη σ΄ άκρη.
Ο πόλεμος παίρνει τότε καινούργια μορφή. Η αναλογία των δυνάμεων κλείνει προς το μέρος της επανάστασης. Δυο μικρά συντάγματα των 80 ως 140 ανδρών θα διασχίσουν επί τρεισήμισι μήνες τις πεδιάδες της Καμαγκουαιη συνέχεια κυκλωμένα ΄η παρακολουθούμενα από ένα στρατό που κινητοποιεί χιλιάδες άντρες. Τελικά οι δυνάμεις μας θα φτάσουν στην Λας Βιλλας και θ΄ αρχίσουν την επιχείρηση που θα κόψει στα δυο το νησί.
Φαίνεται κάποτε παράξενο ΄η αδιανόητο και συχνά απίστευτο ακόμη, πως δυο τόσο μικρού αναστήματος συντάγματα, χωρίς επικοινωνίες, χωρίς μεταφορικά μέσα, ούτε καν τα στοιχειώδη όπλα του σύγχρονου πολέμου μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν τόσο καλά συντηρημένο και τέλεια οπλισμένο στρατό. Το σημαντικότερο είναι ο χαρακτήρας της κάθε στρατιάς. Όσο μεγαλύτερες δυσκολίες αντιμετωπίζει ο αντάρτης τόσο σκληρότερος γίνεται και όσο πιο πολύ αισθάνεται σε ασφάλεια στον τόπο του τόσο καλύτερο είναι το ηθικό του. Συγχρόνως ήρθαν στιγμές που διακινδύνεψε τη ζωή του, την έπαιξε κορώνα γράμματα και γενικά είναι τελείως αδιάφορο για τον αντάρτη, σαν άτομο, το αν θα επιζήσει ΄η όχι στο τέλος μιας μάχης. Ο στρατός του εχθρού, στο κουβανέζικο παράδειγμα που μας απασχολεί, είναι ο κατώτερος συνεταίρος του δικτάτορα, εκείνος που δέχεται το τελευταίο ψίχουλο που του αφήνει ο προτελευταίος των κερδοσκόπων, στην άκρη μιας μακριάς αλυσίδας, που αρχίζει από την Γουωλ Στρητ και τελειώνει σ΄ αυτόν. Είναι έτοιμος να υπερασπιστεί όλους αυτούς τους ενδιάμεσους υπό τον όρο ότι είναι σπουδαίοι. Τα έσοδα του και τα προνομία του αξίζουν αρκετά λίγες ταλαιπωρίες και λίγους κίνδυνους, άλλα σε καμία περίπτωση δεν αξίζουν τη ζωή του. Αν για να τους σώσει πρέπει να πληρώσει με τη ζωή του, είναι καλύτερο να τους εγκαταλείψει, να υποχωρήσει δηλαδή μπροστά στον αντάρτη. Απ΄ αυτές τις δυο αντιλήψεις και απ΄ αυτές τις δυο ηθικές προκύπτει η διαφορά που έμελλε να τελειώσει στην 31 του Δεκέμβρη 1958.
Η υπεροχή του Αντάρτικου Στρατού βεβαιώνεται λοιπόν από μέρα σε μέρα ενώ η άφιξη των συνταγμάτων μας στην Λας Βιλλας δείχνει πως το κίνημα της 26ης Ιουλίου είναι πολύ πιο λαϊκό από οποιοδήποτε άλλο: Επαναστατικό Διευθυντήριο, Δεύτερο Μέτωπο της Λας Βιλλας, Λαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα και μικρό αντάρτικο της Αυθεντικής Οργάνωσης. Αυτή η δημοτικοτης προερχόταν ουσιαστικά από την αξιοσημείωτη προσωπικότητα του αρχηγού του κινήματος Φιντέλ Κάστρο, άλλα επίσης και από την μεγάλη ακρίβεια της επαναστατικής του γραμμής.
Εδώ τερματίζει η σύγκρουση. Άλλα οι άντρες που φτάνουν στη Χαβανα ύστερα από δυο χρόνων λυσσασμένου αγώνα μέσα στη Σιέρα και στις πεδιάδες του Οριεντε, στις πεδιάδες και στα βουνά της Καμαγκουαιη, τις πεδιάδες και τα βουνά της Λας Βιλλας, δεν είναι πια οι ίδιοι στην ιδεολογική γραμμή μ΄ αυτούς που ξεμπάρκαραν στις παραλίες της Λας Κολοραντας ούτε μ΄ αυτούς που στρατεύθηκαν στην πρώτη περίοδο του αγώνα. Η επιφυλακτικότητα τους απέναντι στους χωρικούς έχει μεταβληθεί σε φιλία και σεβασμό για τα προτερήματα τους. Η ολοκληρωτική τους άγνοια της αγροτικής ζωής μεταβλήθηκε σε απόλυτη γνώση των αναγκών των χωρικών μας. Τα παραμύθια για στατιστικές και θεωρίες εξουδετερώθηκαν από το τσιμέντο της πραγματικότητας.
Με σημαία τους την Αγροτική Μεταρρύθμιση που η πραγματοποίηση της αρχίζει στη Σιέρα Μαέστρα, αυτοί οι άντρες συγκρούονται με τον ιμπεριαλισμό. Ξέρουν πως η Αγροτική Μεταρρύθμιση είναι η βάση πάνω στην οποία θα οικοδομηθεί η νέα Κούβα. Ξέρουν επίσης πως η Αγροτική Μεταρρύθμιση θα δώσει γη σ΄ όλους τους μη κατέχοντες, απογυμνώνοντας εκείνους που την είχαν παράνομα σφετεριστεί. Γνωρίζουν ακόμη πως οι μεγαλύτεροι σφετεριστές είναι άνθρωποι που εξασκούν την επιρροή τους στην Κρατική Διοίκηση, ΄η στην κυβέρνηση των ΗΠΑ. Άλλα έμαθαν να νικούν τις δυσκολίες με θάρρος, με κουράγιο και κυρίως με την υποστήριξη του λαού. Και βλέπουν ήδη στο μέλλον, πέρα από τις δοκιμασίες την απελευθέρωση που μας περιμένει.
Για να φτάσουμε σ΄ αυτή την οριστική επίγνωση των στόχων μας, χρειάστηκε να κάνουμε μια μεγάλη διαδρομή και να εξελιχτούμε πολύ. Παράλληλα με τις ουσιαστικές, διαδοχικές αλλαγές που έγιναν στα πεδία της μάχης δημιουργήθηκαν και διαφοροποιήσεις στο σύνολο των αντάρτικων σχέσεων και στις ιδεολογικές θέσεις των αρχηγών τους. Πραγματικά η κάθε μια απ΄ αυτές τις αλλαγές, αποτελεί μια διαφοροποίηση στη σύνθεση, στη δύναμη, στην επαναστατική ωριμότητα του στρατού μας. Η αγροτιά του δίνει το σφρίγος της, την αντίσταση της στις δοκιμασίες, την γνώση της για το έδαφος, τον ερωτά της για τη γη, την επιθυμία της για την αγροτική μεταρρύθμιση. Ο διανοούμενος όποιος κι αν είναι συνεισφέρει τον κόκκο της άμμου για ν΄ αρχίσει το προσχέδιο της θεωρίας. Ο εργάτης είναι που δίνει την αίσθηση της οργάνωσης με την έμφυτη τάση του στη συγκέντρωση και την ένωση. Όλα αυτά έχουν σαν υπόδειγμα τις αντάρτικες δυνάμεις μας που είχαν ήδη αποδείξει πως ήταν κάτι περισσότερο από ένα "κέντρισμα", γι΄ αυτό φλόγισαν και ξεσήκωσαν τις μάζες σε σημείο να τις κάνει να χάσουν τον φόβο τους για τους δήμιους τους. Ποτε δεν είχαμε μια γνώση τόσο διαυγή, όσο σήμερα, αυτής της αμοιβαίας επίδρασης. Αισθανθήκαμε ακόμη το πώς ωρίμαζε αυτή η αμοιβαιοτης: εμείς δείχναμε την αποτελεσματικότητα της ένοπλης σύγκρουσης, τη δύναμη που διαθέτει ένας άνθρωπος όταν έχει για ν΄ αμυνθεί κι άλλους ανθρώπους, ένα όπλο στο χέρι και στα μάτια την απόφαση να νικήσει. Οι χωρικοί από την πλευρά τους μας έδειχναν τις παγίδες της Σιέρα, την αναγκαία δύναμη για να ζήσεις και να νικήσεις και την δόση της ορμής, την αίσθηση της αυτοθυσίας που πρέπει να ΄χεις για να μπορέσεις να οδηγήσεις προς τα μπρος το πεπρωμένο ενός λαού.
Έτσι όταν μουσκεμένοι από τον ιδρώτα της εξοχής, ο αρχηγός των ανταρτών και η συνοδεία του, άφηναν πίσω τους έναν ορίζοντα βουνών και σύννεφων και το φλογερό έδαφος του νησιού κι έμπαιναν στη Χαβάνα "Η ιστορία ανέβαινε με τα πόδια του λαού" ένα καινούργιο "σκαλοπάτι του χειμωνιάτικου παλατιού".



Είπε:

★Η διάλυση του στρατού αποτελεί τη βασική αρχή της δημοκρατίας.

★Είμαστε ρεαλιστές, επιδιώκουμε το αδύνατο! (Seamos realistas, pidamos
lo imposible!)





Videos:










Hasta Siempre!

(english translation)

We learned to want you (as love)
Since the historic height
Where the sun of your bravery
We put a fence to death
Here is the quiet clear
The beloved transparency
From your dear presence
Commander Che Guevara
Winds burns the breeze
With spring suns
To plant the flag
With the light of your smile
Here the brightness alarms
The beloved transparency
From your dear presence
Commander Che Guevara
Like revolutioner
That led new company
Where expects the firmness
From your libertarian arm
Here the brightness alarms
The beloved transparency
From your dear presence
Commander Che Guevara
(Spoken)
We will continue
As you continue along with
And with Fidel you say
Until always Commander
Here the brightness alarms
The beloved transparency
From your dear presence
Commander Che Guevara
Che: "That hour will grow each day that passes, this time no longer for more."

☭ Hasta La Victoria Siempre!

Πηγές: http://www.politikokafeneio.com , http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%81%CE%BD%CE%AD%CF%83%CF%84%CE%BF_%CE%A4%CF%83%CE%B5_%CE%93%CE%BA%CE%B5%CE%B2%CE%AC%CF%81%CE%B1